Zanim zaczniemy robić zakupy i planować posiłki, które będziemy spożywać, zastanówmy się, co kupujemy, co jest w naszej lodówce, czy preferujemy zdrową żywność, jak najmniej przetworzoną? Ile wkładamy wysiłku w to, żeby kupować zdrowe produkty? Czy czytamy składy produktów, które kupujemy? Warto o tym pamiętać w czasach, w których konsumujemy tak bardzo przetworzoną żywność, która prowadzi do nadwagi i szeregu poważnych chorób cywilizacyjnych, a także różnego rodzaju chorób nowotworowych. Pamiętajmy kupujmy mniej produktów, a stawiajmy na jakość. Jesteśmy tym co jemy. Cytując J. A. Brillat-Savarina, który powiedział: „Powiedz mi co jesz, a powiem Ci kim jesteś?’’

Chcąc zdefiniować żywienie racjonalne, to można powiedzieć, że to tzw. prawidłowe, powinno polegać na dostarczeniu organizmowi wszystkich niezbędnych składników w ilościach i proporcjach odpowiednich dla jego prawidłowego wzrostu, rozwoju i zachowania zdrowia. Zgodnie z zaleceniami nauki o żywieniu, uwzględniając planowanie posiłków na podstawie, norm żywienia i wyżywienia, wartości odżywczej produktów spożywczych, uwarunkowań genetycznych, społecznych oraz kulturowych. Sposób żywienia polega na wyborze produktów żywnościowych metodami ich przygotowania do spożycia i podziału na poszczególne posiłki. Określa on: ile, czego, jak często, w jakiej postaci człowiek lub grupa ludzi powinna spożywać w ciągu dnia, tygodnia, miesiąca ( dieta, racja pokarmowa).

Organizm człowieka składa się z białka – 17 %, tłuszczy – 13%, węglowodanów – 1%, składników mineralnych - 7%, wody – 62%. Woda jest podstawowym składnikiem budulcowym organizmu ludzkiego stanowi około 60% masy ciała człowieka.

Znajduje się między innymi:

- w pocie, krwi, sokach trawiennych i innych cieczach ustrojowych około 90 – 99 % wody,

- w tkankach miękkich ( mięsnie, nerki, płuca, serce, wątroba) 70 – 90%,

- w kościach 25 %,

- w tkance tłuszczowej 10 - 20%,

- we włosach i paznokciach śladowe ilości wody.

           Woda uczestniczy również w regulacji temperatury ciała, jako dobry przewodnik umożliwia wymianę ciepła w organizmie. Parując przyczynia się do usuwania nadmiaru ciepła z potem, co chroni organizm przed przegrzaniem. Dostarcza składniki mineralne, np. F, J, Ca, Fe. Pełni też w organizmie funkcje ochronną, m.in. dla gałki ocznej, rdzenia kręgowego, narządów wewnętrznych, płodu. Niedobór wody w organizmie objawia się poprzez: obfite pocenie się ( wysiłek fizyczny, wysoką temperaturę otoczenia, gorączkę), długotrwałe biegunki, wymioty, nadmierne wydalanie moczu. Objawy odwodnienia to: silne pragnienie, wysychanie jamy ustnej, mała produkcja śliny, brak apetytu, bóle i zawroty głowy, zmęczenie, zaburzenia koordynacji ruchów, skurcze mięśni, spadek sprawności fizycznej, kamica nerkowa. Skutkami odwodnienia są między innymi zmniejszona produkcja moczu (ograniczone usuwanie produktów przemiany materii), zmniejszone wytwarzanie potu ( przegrzanie organizmu). Nadmiar wody w organizmie skutkuje powstawaniem obrzęków ( woda gromadzi się w komórkach), występują nudności i wymioty „ zatrucie” wodą objawia się śpiączką. Zapotrzebowanie na wodę u dorosłego człowieka to minimum 800-1000 cm³/dobę. Przeciętnie należy spożywać 2500 cm³/dobę, w tym kobiety 2000 ml, a mężczyźni 2500 ml. Zawartość wody w poszczególnych produktach spożywczych takich jak: warzywa, owoce, mleko, napoje – 75-95%, mięso i jego przetwory, ryby, przetwory mleczne, jaja 40-75%, pieczywo, masło, margaryna 20-40%, kasze, mąki, makarony strączkowe 10-15%, natomiast śladowe ilości posiadają oleje, smalec, cukier. Dorosły człowiek żyje bez jedzenia jeden miesiąc, a bez wody zależnie od szybkości utraty wody w organizmie - kilka do kilkunastu dni.

Warto zwrócić szczególną uwagę na sposób żywienia dzieci i młodzieży. Żywienie dzieci charakteryzuje się wadami zbliżonymi do błędów popełnianych przez osoby dorosłe z ich otoczenia. Głównie są to: nieregularne spożywanie posiłków, w tym opuszczanie szczególnie I i II śniadań, zbyt mała liczba posiłków dziennie, pojadanie między posiłkami ( ¾ do 90% z różną częstotliwością). Często wybieramy produkty za wysokoenergetyczne, ubogie w witaminy i składniki mineralne ( słodycze, fast - food`y).

Dzieci w wieku przedszkolnym spożywają za mało mleka i jego przetworów, warzyw i owoców, produktów zbożowych ( szczególnie z pełnego przemiału), ryb, jaj. Wśród dzieci występuje zbyt duże spożycie produktów bogatych w cukry i słodycze, tłuszczów (masło), napojów słodzonych ( głównie gazowanych), żywności typu „ fast-food”, mięsa, wędlin, soli. W konsekwencji skutkuje to za dużą lub za małą wartością energetyczną i odżywczą spożywanych posiłków.

Błędami jakościowymi w żywieniu dzieci w wieku przedszkolnym jest opuszczanie posiłków głównych, zbyt mała liczba posiłków, nieregularność ich spożycia, pojadanie między posiłkami (słodycze, napoje słodzone, fast –food`y, pośpiech, nerwowość). Natomiast błędy ilościowe polegają na niewłaściwej wartości energetycznej diet, złych proporcjach w źródłach energii, za mało tłuszczów Tłuszcz, jako składnik energetyczny pożywienia, powinien dostarczać do 30 % energii w diecie, co stanowi bardzo dobre źródło energii: 1 gram tłuszczu to aż 9 kcal energii. Tłuszcze są materiałem budulcowym i częścią składową komórek i tkanek, substancji białej mózgu, - główna forma magazynowania energii. Działają jako źródło energii dla wszystkich tkanek z wyjątkiem erytrocytów, mózgu i nerek i są źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, które pełnią też rolę budulcową. Kwasy tłuszczowe, które wchłaniają się bezpośrednio do krwi żyły wrotnej, a długołańcuchowe, monoglicerydy i cholesterol są wchłaniane w formie lipoprotein do limfy, a dopiero z limfy do krwi. Kwasy tłuszczowe pełnią w organizmie funkcję energetyczną.

   W skutek nieprawidłowego żywienia ( żywność przetworzona) i braku ruchu na otyłość cierpi ponad 60% Polaków. Z biegiem lat i w wyniku postępu technicznego zmniejszyliśmy naszą aktywność fizyczną, w porównaniu z naszymi babciami dziennie o 700 kcal. Żaden gatunek zwierzęcy nie wytworzył otyłości. Skracamy sobie życie, połowa Polaków umiera na choroby układu krążenia. W większości przypadków do powstawania komórek rakowych w organizmie przyczynia się sposób żywienia, nadwaga. Warto podkreślić, że do przedziału wiekowego 25-30 lat powinniśmy osiągnąć odpowiednią gęstość kości, poprzez spożywanie odpowiedniej ilości produktów mlecznych, później już nie jesteśmy w stanie tego nadrobić. Brak witaminy D, wapnia i mała aktywność fizyczna przyczyniają się do powstawania osteoporozy.

Badając sposób życia bierzemy pod uwagę styl życia, uwarunkowania kulturowe, status ekonomiczny, czynniki zdrowotne i czynniki socjaldemokratyczne. Badania sposobu żywienia oblicza się na podstawie danych z bilansów żywnościowych. Starajmy się zdrowo odżywiać, żeby jak najdłużej korzystać w pełni z uroków życia, które jest najcenniejszym darem. Życie to tylko chwila, która bardzo szybko przemija.

Twoje pożywienie powinno być lekarstwem, a twoje lekarstwo powinno być pożywieniem. Niestety wciąż zbyt mało z nas bierze sobie te słowa Hipokratesa do serca. I powoli kopiemy sobie grób. Widelcem.