Z roku na rok wzrasta zainteresowanie uprawą soi w naszym kraju głównie ze względu na jej korzystny wpływ na glebę. Soja przyczynia się do poprawy właściwości fizyczno-chemicznych gleby oraz zwiększa zawartość próchnicy. Ponadto do jej produkcji zużywa się 4 – 5 razy mniej wody niż w przypadku produkcji zbóż w tym kukurydzy. Również roślina ta nie wymaga wcale lub potrzebuje tylko niewielką dawkę azotu. Wynika to ze współpracy z bakteriami brodawkowymi (bradyrhizobium japonicum), dzięki temu soja może zasymilować, niezbędny dla jej rozwoju, azot z powietrza.

Wzrasta także powierzchnia uprawy soi, między innymi z powodu ocieplenia klimatu oraz wydłużenia okresu wegetacji. W skali kraju, w 2021 roku było to 25 547 ha a już w tym roku liczba ta podwyższyła się prawie dwukrotnie – 48 194 ha. Wiąże się to z tym, że opłacalność uprawy soi jest dość wysoka. Na podstawie danych pochodzących z Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych widzimy że cena soi to 2200-2600 zł/t netto (październik 2022).

 Upowszechnianie uprawy soi

Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) już od 2017 roku prowadzi doświadczalnictwo odmianowe z roślinami strączkowymi grubonasiennymi (bobik, groch, łubin czy soja) w celu popularyzacji ich uprawy. Do badań wykorzystuje się zarówno odmiany krajowe jak i zagraniczne, które pochodzą z unijnego katalogu i zalecane są do uprawy w Polsce. Wynikiem tych badań jest przedstawienie najlepszych odmian roślin białkowych, które zaleca się do uprawy w poszczególnych województwach. COBORU w sezonie wegetacyjnym 2022 założył 198 doświadczeń odmianowych z roślinami bobowatymi gruboziarnistymi – w tym 53 doświadczenia z soją. Ponadto w przypadku soi prowadzone jest także doświadczenie polegające na serii sześciu doświadczeń z dwiema różnymi gęstościami siewu oraz testowanie wybranych odmian pod kątem uprawy w warunkach ekologicznych. Oprócz tego również prowadzona jest krajowa sieć poletek demonstracyjnych roślin bobowatych, które zaleca się do uprawy na aktualny sezon wegetacyjny w danym województwie. W roku 2022 było łącznie 1003 poletka demonstracyjne w tym 923 z odmianami roślin bobowatych.

Wsparcie inicjatyw i przetwórców

Dotychczas dofinansowanie inwestycji w przetwórstwo było możliwe w PROW 2014-2020 w ramach poddziałania 4.2 „Wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój” gdzie przewidziano środki na wsparcie inwestycji w produkcję pasz. Ponadto w ramach KPO jest dostępne również wsparcie dla przedsiębiorstw wytwarzających pasze na bazie surowców bez GMO. Do 18 listopada 2022 roku można było składać wnioski o objęcie wsparciem mikro, małych i średnich przedsiębiorstw na wprowadzanie do obrotu produktów rolnych, rybołówstwa czy akwakultury oraz na wykonywanie działalności w zakresie przetwórstwa. Natomiast wsparcie w zakresie tworzenia centrów przechowalniczo-dystrybucyjnych produktów rolnych, rybołówstwa i akwakultury będzie możliwe po uruchomieniu tego działania, które zaplanowano na I Kwartał 2023r. Oprócz tego wsparcie dla przetwórstwa rolno-spożywczego przewidziano w ramach  Planu Strategicznego Wspólnej  Polityki Rolnej na lata 2023-2027.

Dlatego też w 2023 roku zgodnie z zapowiedzią MRiRW mają odbyć się bezpłatne szkolenia dla rolników na temat „Przydatność odmian soi do uprawy w warunkach glebowo-klimatycznych na obszarze Polski i ich wykorzystanie w przetwórstwie paszowym”.

Zwiększenie puli środków oraz stawek dopłat do uprawy soi

1. W naszym kraju, wsparcie związane z produkcją, przyznaje się w 13 sektorach m.in. w sektorze roślin strączkowych na ziarno, które są ważnym składnikiem w produkcji pasz treściwych. Od 2021 roku przyznawana jest jednolita stawka, która w 2022 roku wynosi 673,50 zł/ha. To wsparcie będzie dalej kontynuowane w kolejnych latach w ramach Planu Strategicznego WPR na lata 2023-2027. O około 69,4 mln euro będzie większa pula środków finansowych przeznaczonych na to wsparcie i wyniesie 324,3 mln euro, natomiast średnia stawka tej płatności w latach 2023 – 2026 będzie wynosiła około 204 euro/ha czyli ok. 960 zł/ha.

2. Oprócz tego rolnicy, którzy uprawiają soję na ogólnych zasadach, mogą korzystać z różnego rodzaju wsparcia w ramach systemu płatności bezpośrednich.

3. Od 2023 roku uprawa soi, która należy do rodziny bobowatych, będzie objęta wsparciem w ramach praktyki Zróżnicowana struktura upraw w ekoschemacie Rolnictwo Węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi. Wymogiem w tej praktyce jest m.in. uprawa co najmniej 3 różnych upraw na gruntach ornych w gospodarstwie, przy czym uprawy gatunków roślin mających pozytywny wpływ na bilans glebowej materii organicznej (m. in. bobowate) muszą stanowić co najmniej 20% w strukturze zasiewów na gruntach ornych w gospodarstwie.

4. Od 2022 r. jest stosowana w naszym kraju Uzupełniająca Płatność Podstawowa, która przysługuje do najważniejszych roślin uprawnych na gruntach ornych, w tym m.in. do soi. Uzupełniająca Płatność Podstawowa jest finansowana z krajowego budżetu.

5. Od 2023 r. dodatkowe wsparcie do powierzchni uprawy soi będzie można uzyskać,
w przypadku gdy rolnicy będą ją uprawiać zgodnie z systemem rolnictwa ekologicznego. To wsparcie będzie możliwe w ramach interwencji Rolnictwo ekologiczne, które objęte zostało w ramach Planu Strategicznego WPR. Wsparcie do ekologicznych upraw rolniczych będzie wynosiło 1 697 zł/ha - w okresie konwersji (okres od momentu zgłoszenia przez rolnika przejścia do systemu rolnictwa ekologicznego – do 3 lat) i 1 571 zł/ha - po okresie konwersji, a jeśli w gospodarstwie rolnik będzie posiadał obsadę zwierząt od 0,5 do 1,5 DJP/ha to będzie mógł ponadto otrzymać do tych gruntów płatność z tytułu Premii za zrównoważoną produkcję roślinno-zwierzęcą. Stawka ta wynosić będzie 573 zł/ha.

Jedną z najważniejszych zalet uprawy soi jest to, że nie da się jej zastąpić innymi roślinami, gdyż spośród ośmiu aminokwasów, które muszą być dostarczane do organizmu zwierząt i ludzi wraz z pożywieniem (aminokwasy egzogenne), soja zawiera ich aż pięć. Dlatego też, mając na uwadze zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego naszego kraju pod względem własnych upraw soi, należy powiększać tereny pod uprawę soi, aby zwiększyć dostępność krajowego źródła białka roślinnego pochodzącego z uprawy soi.  

Źródło: www. farmer.pl; www.kzprirb.pl; www.tygodnik-rolniczy.pl (zdjęcie)