Co w ulu bzyczy zimą - czyli zalecenia pszczelarskie

W ostatnich latach pszczoły dopiero w grudniu przestają wylatywać z uli i rozpoczynają prawdziwą zimowlę. Kiedy całkowicie ustaną loty pszczół, powinno się otworzyć wyloty na całą szerokość ula poprzez usunięcie wkładek wylotowych i wyczyścić wylot ula z propolisu, którym pszczoły częściowo zabudowały, powinien on być drożny na całej szerokości. Otwieranie wylotów, dopiero po ustaniu lotu pszczół, jest uzasadnione, gdyż wylot ula jest nie tylko drogą dla pszczół, ale także dla dostającego się do wnętrza ula świeżego powietrza. W okresie lotnym powietrze dostaje się do ula samoczynnie, na zasadzie różnicy temperatur i ciśnienia pomiędzy nim a otoczeniem, ale może być także dostarczane lub usuwane z ula przez wentylujące pszczoły. Po ustaniu lotu pszczół wentylacja wymuszona przestaje funkcjonować, a pozostaje tylko wentylacja samoczynna. W miejsce odpływającego, zużytego powietrza, przez wylot ula dostaje się, do jego wnętrza, powietrze z otoczenia. Pszczoły potrzebują dużo powietrza a jego ilość uzależniona jest od przebiegu zimowli i wymienia się ono kilkakrotnie w ciągu doby. W okresie zimowym otwór wylotowy powinien być szeroko otwarty, aby nie stanowił zapory i zbytnio nie ograniczał przepływu powietrza. Jednak przy szeroko otwartych wylotach, szczególnie na stanowiskach przewiewnych, przy silnych i porywistych wiatrach, których nie brakuje w okresie zimowym, gwałtowne wdzieranie się do wnętrza ula takiego powietrza powodowałoby nagłe schłodzenie gniazda, co byłoby szkodliwe dla zimujących pszczół. Aby temu zjawisku zapobiec, pszczelarze winni zastawiać otwory wylotowe uli płytkami, ustawiając je skośnie na deskach wylotowych. Płytki można wykonać z paneli podłogowych przez pocięcie ich na odpowiedni wymiar i przynitowanie do każdej po jednej wystającej od dołu blaszce (można wykorzystać uchwyty do mocowania paneli ściennych) spełniającą rolę zaczepu, który po wsunięciu w rowek wentylacyjny deski wylotowej zabezpiecza płytkę przed zsunięciem się jej z wylotka. Od góry płytka jest zabezpieczona zamkiem służącym do zamykania wylotu ula na czas transportu. Zabezpieczona w ten sposób płytka, nawet przy gwałtownych wichurach, nie będzie stukała o ul ani nie spadnie z wylotka.

Płytka zasłaniająca otwór wylotowy ula spełnia kilka bardzo ważnych funkcji do których można zaliczyć:

- zabezpiecza oczko wylotowe przed bezpośrednim wdzieraniem się do wnętrza ula nadmiaru zimnego powietrza w czasie silnych i porywistych wiatrów, co zakłócałoby prawidłową wentylację gniazda ula.

- płytka zasłania dostęp promieniom słonecznym do wnętrza ula, co mogłoby powodować niepotrzebne wylatywanie pszczół przy zbyt niskiej temperaturze powietrza.

- nawet przy wystąpieniu obfitych opadów śniegu osłania wylot ula przed zasypaniem go śniegiem.

- uniemożliwia ptakom przesiadywanie na deskach wylotowych, wywabianie i chwytanie pszczół.

Ptaki stanowią poważne zagrożenie dla zimujących pszczół. Wystarczy dokładniej przyjrzeć się temu, co dzieje się na niezabezpieczonych płytkami wylotach, aby dojść do wniosku, że warto skorzystać z tego zalecenia. Szczególnie w śnieżne zimy, przy niezabezpieczonych odpowiednio wylotach, ptaki potrafią znacznie przetrzebić pszczoły, zwłaszcza w pasiekach zlokalizowanych w pobliżu drzewostanu. Dzięcioły, a szczególnie sikorki z pasieki pszczelarza robią sobie „stołówkę”, w której znajdują zapasy ciągle świeżego pokarmu. Ptaki siadają na desce wylotowej ula, pukają dziobem w deskę w okolicy otworu wylotowego i jak z automatu wyskakuje świeży pokarm w postaci pszczół. Każda udana próba zachęca sikorkę do podejmowania kolejnych prób. Należy zwrócić uwagę, że sikorka dziennie zjada tyle pszczół, ile sama waży, skutek jest taki, że w ulu pszczół ubywa. Stukanie w ul powoduje też niepokój i wywołuje u pszczół duży stres, który sprzyja rozwojowi chorób układu pokarmowego.

W silnie i często niepokojonej rodzinie może także dojść do rozproszenia kłębu zimowego i do osypania się pszczół. Na podstawie terenowych obserwacji w pasiekach demonstracyjnych, pszczelarze, którzy zastawiali wyloty uli płytkami zaobserwowali że ptaki, ze względu na niemożliwość wywabienia pszczół, wyniosły się z pasieki w inne, bardziej atrakcyjne dla nich miejsca. Ostatnim zadaniem pszczelarza przed nadejściem zimy jest odpowiednie zabezpieczenie daszków przed zrzuceniem ich przez wiatr. Stukający na wietrze daszek, czy inny element ula lub znajdująca się blisko ula gałąź również będzie przeszkadzała zimującym pszczołom. W okresie kiedy pszczoły mają spowolnione procesy życiowe i skupione są w kłębie należy zachować ciszę wokół pasieki. Unikamy pukania, szczekania psów w bezpośredniej bliskości, głośnych zabaw dzieci oraz chodzenia obok uli po skrzypiącym śniegu. W dniach bez mrozu, pszczelarz może podsłuchiwać pszczoły. Jeżeli słyszymy że pszczoły huczą normalnie, oznacza że pszczoły są silne, jeżeli syczenie jest krótkie i ciche rodzina jest słaba. Gdy „wyją” nie mają matki. Gdy rodzina huczy równomiernie, brakuje im wody lub jest zbyt ciepło, jeżeli huczą na wysokich tonach jest im zimno, jeżeli cichutko, nie mają pokarmu. Wsłuchujmy się zatem w pszczoły, one nie tylko w wigilię mówią ludzkim głosem.