Źródłem zakażenia chorobami grzybowymi są grzybnie i zarodniki znajdujące się w zainfekowanym materiale siewnym i pozostawione na polu resztki pożniwne. Podstawowe metody ograniczające występowanie chorób to stosowanie właściwego płodozmianu, czyli ograniczenie nadmiernego udziału zbóż w strukturze zasiewów oraz prowadzenie odpowiedniej agrotechniki umożliwiającej rozkład resztek pożniwnych. Można także wybierać odmiany charakteryzujące się większą odpornością na choroby. Dopiero po wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod agrotechnicznych i hodowlanych można zastosować metody chemiczne. Wysoka struktura zasiewów zbóż w Polsce zwiększa zagrożenie chorobami grzybowymi, co wymusza konieczność chemicznej ochrony roślin. Podstawowym zabiegiem ochrony zbóż przed chorobami grzybowymi jest zaprawienie materiału siewnego. Jest to zabieg, który przy niskich nakładach zapobiega wystąpieniu wielu groźnych chorób. Istnieją choroby, których zwalczanie chemiczne możliwe jest jedynie przez zaprawianie ziarna, a rozwój wielu innych chorób, takich jak septoriozy, mączniaki, fuzariozy można opóźnić lub ograniczyć poprzez stosowanie prawidłowo zaprawionego materiału siewnego.

Głownie

W pszenicy największym problemem jest głownia pyląca powodująca całkowitą stratę ziarna. Kłosy przekształcają się w pylącą masę zarodników, aż pozostają z nich tylko osadki. Jedynym sposobem uniknięcia porażenia jest zaprawianie ziarna zaprawami o działaniu układowym.

Śnieci

W pszenicy dużym zagrożeniem może być występowanie śnieci cuchnącej i gładkiej, a na glebach zwięzłych śnieci karłowej. We wczesnych fazach rozwojowych trudno jest stwierdzić występowanie choroby. Pierwsze objawy można zaobserwować przed kłoszeniem. Rośliny nadmiernie się krzewią a w fazie tworzenia się ziarna źdźbła porażonych roślin są mniejsze od źdźbeł roślin zdrowych. W fazie dojrzałości woskowej (zdrowych roślin) w porażonych kłosach pojawiają się sorusy (zniekształcone ziarniaki). Porażone kłosy wydają woń zgniłych śledzi. Głownia i śnieć są to choroby, których objawy widoczne są bardzo późno, ponieważ atakują one kłos i tworzące się ziarna. Nie ma możliwości chemicznego zwalczania tych chorób fungicydami w trakcie wegetacji.

Zgorzel siewek

Jest to choroba, która występuje powszechnie w zbożach i innych uprawach. Sprawcy zgorzeli siewek należą do różnych grup taksonomicznych. Najczęściej zgorzel siewek powoduje kompleks grzybów. Najważniejsze grupy grzybów wywołujące zgorzel siewek stanowią grzyby rodzajów Fuzarium, Pythium, Rhizoctonia i Bipolaris. W przypadku wystąpienia zgorzeli siewek na korzonkach pojawiają się brunatne plamy, lub następuje całkowite brunatnienie w miejscach infekcji. Kiełki są zniekształcone, poskręcane często nie udaje im się wyjść na powierzchnię gleby. Efektem są straty powodowane mniejszą obsadą roślin. Chore rośliny są też źródłem infekcji powodującym choroby w późniejszych fazach rozwojowych roślin. Są to choroby choroby podstawy źdźbła, czyli : fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła, której sprawcami są grzyby z rodzaju Fuzarium, zgorzel podstawy źdźbła (Gaumanomyces graminis) czy ostra plamistość oczkowa (Rhizoctonia solani i Cerathoriza ceralis).

Ostra plamistość oczkowa

W przypadku młodych roślin objawy w postaci brązowych plam u podstawy źdźbła trudno jest odróżnić od objawów łamliwości podstawy źdźbła i fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźba. Na starszych roślinach plamy przybierają kształt podłużnych oczek o ostrych zakończeniach o wyraźnie zarysowanych brzegach.

Fuzaryjna zgorzel źdźbła i korzeni

Jest to choroba wywoływana przez grzyby z rodzaju Fuzarium. Porażeniu ulegają głównie korzenie i podstawa źdźbła. Niebezpieczne jest również wystąpienie choroby na kłosach, ponieważ grzybnia wywarza szkodliwe dla ludzi i zwierząt mykotoksyny. Źródłem infekcji może być grzybnia żyjąca saprofitycznie na resztkach roślin oraz porażony materiał siewny. Objawy fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła i korzeni możemy zaobserwować na pochwach liściowych oraz korzeniach początkowo jako brunatne lub brązowe smugi, kreski czy plamy nieregularnego kształtu, które z czasem się powiększają. Największe nasilenie choroby przypada w okresie kwitnienia. Czasem ciemnobrązowe zmiany obejmują całą powierzchnię źdźbła i korzeni. Zaburzony zostaje transport składników pokarmowych i wody a końcowym etapem choroby może być bielenie kłosów i zamieranie chorych roślin. Czynnikami sprzyjającymi porażeniu łamliwością i fuzaryjną zgorzelą jest uprawa zbóż po sobie, pozostawianie nieprzyoranych resztek pożniwnych, uprawa odmian mniej podatnych na porażenia, późny i gęsty siew, jak również niezaprawianie materiału siewnego.

Zgorzel podstawy źdźbła (Gaeumannomyces graminis)

W odróżnieniu od zgorzeli wywoływanych przez grzyby z rodzaju fuzarium objawy choroby występują głównie jako smolisto-czarne przebarwienia na korzeniach, rzadziej na podstawie źdźbła, nie występują objawy na pochwach liściowych. W późniejszym etapie choroby możemy zaobserwować charakterystyczne objawy, takie jak w przypadku fuzaryjnej zgorzeli źdźbła i korzeni, czyli przedwczesne dojrzewanie roślin i bielenie kłosów. Zgorzel podstawy źdźbła jest to choroba, która gdy pojawi się w trakcie wegetacji i w tym czasie jest już niemożliwa do zwalczenia.

Zaprawy zarejestrowane do zaprawiania ziarna pszenicy ozimej, pszenżyta ozimego i żyta

Tabela 1 Zaprawy zawierające 1 substancję czynną

Tabela 2 Zaprawy zawierające 2 substancje czynne

Tabela 3 Zaprawy zawierające 3 substancje czynne

Źródło:

- https://www.gov.pl/web/rolnictwo/wyszukiwarka-srodkow-ochrony-roslin---zastosowanie

- Nowoczesna uprawa, marzec 2014: Wczesny problem w zbożach- prof. Mariola Głazek IOR –PIB oddział w Sośnicowicach

- Program ochrony roślin rolniczych 2022

- Nowoczesna uprawa , sierpień 2014 : Zdrowe łany na starcie – Barbara Krzyzińska IOR – PIB oddzial w Sośnicowicach.

- Nowoczesna uprawa , sierpień 2021 : Trzeba i warto zaprawiać ziarno – prof. dr hab. Marek Korbas, dr inż. Joanna Horoszkiewicz-Janka IOR-PIB , Poznań

-Zdjęcie - zgorzel podstawy źdźbła Geaumannomyces graminis(fot. J. Smagacz)