Jesień to pora kiedy należy zająć się warzywami cebulowymi, które nie są roślinami wieloletnimi a uprawiamy je na przezimowanie. Wiodącym z nich jest czosnek ozimy.

Na ukorzenianie przed nadejściem mrozów czosnek potrzebuje czasu ok. 6 tygodni. Zbyt wczesne sadzenie może być powodem przemarznięcia  rozwiniętego już roślin. Czosnek bowiem przed nastaniem zimy musi się dobrze ukorzenić ale nie powinien wydać liści.

Termin sadzenia: od II połowy września do połowy października

Jesienią sadzi się:

- czosnek wytwarzający pędy kwiatostanowe (czosnek strzałkujący zwany również twardołodygowym) - sadzony w tym terminie daje wyższe plony, a poza tym źle się przechowuje.

- czosnek nie wytwarzający pędów kwiatostanowych, który można uprawiać także z sadzenia wiosennego.

Uprawa czosnku ozimego to:

wcześniejszy plon – czosnek ozimy zbiera się 3-4 tygodnie wcześniej niż czosnek jary (posadzony wiosną)

zdrowsze cebulki – w amatorskich warunkach, trudno przechować ząbki czosnku do sadzenia aż do wiosny.

Polecane odmiany

Harnaś – wczesna o dużej ilości ząbków (8-13), masa główki 60-80 g, łuska na ząbkach fioletowa, ściśle przylegająca do ząbków a na główce szara. Odmiana polecana do bezpośredniego i do przemysłu przetwórczego i farmaceutycznego. Plon ogólny wysoki.

Arkus – średnio-wczesna, dojrzewa ok. 7 dni później niż odmiana Harnaś. Masa główki 50-60 g, 4-7 dużych ząbków w główce. Łuska na ząbkach fioletowo-brązowa, na główce białofioletowa do szarej z żyłkami. Wytwarza dużą liczbę cebulek powietrznych. Odmiana polecana do bezpośredniego spożycia i do przemysłu farmaceutycznego. Plon ogólny wysoki. Cechuje się długą przydatnością do spożycia.

Ornak – średnio-późna o dużej masie ząbków i największych główkach. Masa główki 60-100 g, 4-8 ząbków w główce. Łuska na ząbkach biała z fioletowymi żyłkami, na główce biała. Odmiana odpowiednia w polskiej kuchni, bez palącego smaku.

Mega - średnio-wczesna o dużej masie ząbków i wysokiej zawartości substancji czynnej. Polecana dla przemysłu farmaceutycznego, spożywczego i do bezpośredniego spożycia. Masa główki 40-50 g, 3-5 ząbków w główce. Łuska na ząbkach jasnofioletowo, na główce biało-fioletowa. Ceniona za ostry smak.

Ceves - wczesna, plenna, polecana do uprawy jako nowalijka, przydatna także do użytku letnio-jesiennego. Główki mają średnią wielkość. Łuska na ząbkach różowo-beżowa, na główce biało-fioletowa. Odmiana o dużej odporności na choroby.

Huzar - odmiana „bezstrzałkowa” (nie wytwarza pędu kwiatostanowego) Masa główki 50-70 g, 12-20 ząbków w główce. Łuska na ząbkach jasnofioletowo, na główce biało-fioletowa. Charakteryzująca się silnie przylegającą łuską. Przeznaczona do bezpośredniego spożycia oraz na potrzeby przemysłu przetwórczego i farmaceutycznego.

Orlik - średnio późna, ma główki średnie osłonięte niepękającą szarą łuską z żyłkami , 8-9 ząbków w główce o fioletowych lub jasno brązowych łuskach. Tworzy dużo małych cebulek powietrznych, tolerancyjna na niesprzyjające warunki zewnętrzne. Odmiana przeznaczona do bezpośredniego spożycia i dla przetwórstwa

Zawart - wczesna lub średnio wczesna, zawiązuje mało cebulek powietrznych, posiada duże główki o dużych ząbkach (5-7 szt.)

Uwaga: ze względu na to, że importowany czosnek konsumpcyjny (głównie z Chin), nie jest on przystosowany do naszych warunków klimatycznych, jego ząbków nie należy przeznaczać do sadzenia.

Stanowisko  

Czosnek potrzebuje dużo słońca, więc do jego uprawy najlepsze jest stanowisko wyjątkowo słoneczne oraz półcieniste.

Jest warzywem o dużych wymaganiach wodnych, dlatego warto go uprawiać w pobliżu rzek  lub w rejonach o dużej ilości opadów. Wiązkowy system korzeniowy czosnku jest słabo rozwinięty. Korzenie sięgają do 20-30 cm długości, i to decyduje o jego dużych wymaganiach glebowych i wodnych.

Gleba

Wysokie plony czosnku uzyskuje się na glebach żyznych, próchnicznych, które dobrze zatrzymują wilgoć (gleby średnio wilgotne ale nie podmokłe), klasy bonitacyjnej nie niższej niż IVa, o odczynie pH 6,0 - 7,5.

Najbardziej przydatne do uprawy czosnku są czarnoziemy i czarne ziemie, lessy oraz mady średnie. Na glebach lżejszych, uprawę czosnku zaleca się w pierwszym lub drugim roku po oborniku.

Nieodpowiednie są gleby ciężkie, ilaste, gliniaste, piaszczyste, kamieniste, zaskorupiające się, przenawożone azotem, nadmiernie wilgotne.

Zmianowanie

Czosnek wymaga prawidłowego zmianowania. Nie należy uprawiać czosnku po czosnku i po innych warzywach cebulowych, na tym samym polu częściej niż co 4 lata. Ważne jest też otoczenie uprawianego czosnku. W bliskim sąsiedztwie uprawianego czosnku, w roku poprzednim nie powinny być uprawiane warzywa cebulowe: cebula, czosnek, por, siedmiolatka.

Przygotowanie gleby do sadzenia ząbków

 Czosnek wymaga bardzo starannego przygotowania pola:

- spulchnienia wierzchniej warstwy gleby do głębokości 5 cm,

- zagęszczenia głębszej warstwy,

- wyrównania powierzchni gleby i usunięcia brył, kamieni oraz pozostałości roślin i obornika.

 Po zbiorze przedplonu należy wykonać odpowiednie prace:

-  jesienny termin sadzenia - orka na głębokość 25-30 cm i bronowanie, miesiąc przed sadzeniem

Ząbki uzyskane z główki podziemnej przeznaczone do sadzenia należy wyodrębnić z główki możliwie późno. Oddzielone wcześniej i przechowywane szybko tracą zdolność do kiełkowania. Do uprawy wykorzystywać można tylko zdrowe ząbki czosnku, które wysadza się wczesną wiosną lub późną jesienią. Sadzi się je spiczastym końcem do góry a „piętką do dołu” w rozstawie 7–15 cm (głębokość i rozstawa zależy od wielkości ząbków danej odmiany). Głębokość sadzenia ząbków: 5-6 cm

System uprawy:

- rzędowy z rzędami co 30-40 cm

- pasowo-rzędowy, w którym 5-6 rzędów co 20 cm znajduje się na pasach oddalonych od siebie co 40-60 cm.

Warunki w Polsce sprzyjają rozwojowi czosnku a cena tego cennego gatunku jest stosunkowo wysoka. Oprócz tego popyt na czosnek wzrasta a krajowa produkcja jest niewystarczająca. Nawet amatorsko, warto ją wspomóc.

Źródło:

Metodyka Integrowanej Produkcji Czosnku GIORiN Warszawa 2020 r.