Wychodząc naprzeciw licznym pytaniom „braci” pszczelarskiej kiedy?, jak?, jakimi metodami i podejściami praktycznym zwalczać warrozę w miesiącu kwietniu i w czasie całego sezonu pszczelarskiego w tym atykule podamy praktyczne porady i zalecenia.

Odpowiadając profesjonalnie i najprościej na to pytanie jak stosować profilaktykę przeciw warrozową? – doradzamy stosowanie zintegrowanej technologii walki z tą chorobą pasożytniczą czyli stosowanie naprzemiennie kilka preparatów, które są dopuszczone do obrotu w roku 2021, zgodnie z obowiązującym prawem farmaceutycznym.

Jeżeli w kwietniu na pszczołach i na dennicy znajdziemy warrozę, należy natychmiast podać leki przeciw warrozie, zanim pszczoły zaczną gromadzić miód towarowy, aby go nie skazić środkiem warrozobójczym. Należy więc zastosować jak najszybciej profilaktykę przeciw warrozową, stosując zintegrowaną metodę czyli naprzemiennie kilka preparatów, które są dopuszczone do obrotu, zgodnie z obowiązującym prawem farmaceutycznym. Robimy to koniecznie, jeśli mamy wątpliwości, czy jesienne zabiegi były dostatecznie skuteczne. Zastosowanie środka warrozobójczego w kilku ulach z innym czynnikiem leczącym niż ten zastosowany jesienią, będzie doskonałym testem, czy należy jeszcze teraz, na wiosnę, podać go pszczołom. Pamiętajmy, że warroza namnaża się bardzo intensywnie. Gdy więc na podłożonym na dennicy pod ramki, natłuszczonym papierze, znajdziemy kilka egzemplarzy warrozy, bez wahania należy zastosować leczenie wiosenne. Według praktycznej wiedzy, bardzo dużo rodzin pszczelich, „spada” z powodu zbyt późno podanego, a przy tym niedokładnie i nieprawidłowo zastosowanego, leku przeciw warrozie. Preparat Apivarol substancja czynna amitraza (tabletki fumigacyjne - odymianie) do diagnozowania i zwalczania warrozy pszczół miodnych. Jest to bardzo popularny środek w Polsce, łatwy w użyciu, średnio skuteczny. Na dennicę kładziemy białą kartkę. Wieczorem po zakończonych lotach zbieraczek wylot zatykamy gąbką lub innym materiałem. Na kawałku drutu (20 cm z zakrzywieniem na końcu – tak aby tabletka nie spadła), lub na płaskiej łopatce kładziemy jedną tabletkę, po czym ją zapalamy. Kiedy zaczyna się tlić, wsuwamy delikatnie do środka, aby nie zgasła. 20-30 minut wystarczy, roztocze się osypuje i powinniśmy je ujrzeć martwe na białej kartce. Preparat Biowar 500 - substancja czynna: amitraza 500 mg (postać: paski do rozwieszenia). Paski te, stosuje się w ilości 2 na 1 ul. Preparat Bayvarol jest środkiem kontaktowym, substancja czynna to flumetryna w pasku, skuteczność zależy od tego jak często pszczoły będą po nim chodziły i ocierały. Dlatego paski w ilości czterech na rodzinę a dwa na odkład muszą być zawieszone między uliczkami ramkowymi w pobliżu czerwiu. Preparat VarroMed - wskazaniem do wykonania zabiegu wiosną jest inwazja roztoczy, przy której w naturalny sposób w rodzinie osypuje się na dobę więcej niż 1 roztocze. Jeżeli w ciągu 6 dni od czasu zastosowania preparatu na wkładkę dennicową osypie się więcej niż 10 roztoczy, zaleca się wykonanie kolejnych 2. zabiegów w odstępach co 6 dni. Podanie leku do rodziny pszczelej odbywa się poprzez naniesienie (nakropienie) zawiesiny na pszczoły, które są obecne w uliczkach międzyramkowych korpusu gniazdowego. Zalecane dawkowanie powyższych preparatów (i innych) powinno być ściśle przestrzegane z ulotką technologiczną ze względu na niewielką różnicę pomiędzy dawką leczniczą, a dawką wywołującą efekt toksyczny. Prawidłowe (zgodne z zaleceniami zawartymi w ulotce) zastosowanie preparatów umożliwia pszczelarzom monitorowanie poziomu inwazji V. destructor oraz eliminację choroby.

Powyżej wymienione preparaty preparaty chemiczne są najpowszechniej i najczęściej używanymi przez naszych śląskich pszczelarzy środkami do zwalczania warrozy. Są one dość łatwe w użyciu, szybkie w stosowaniu, ale według opinii pszczelarzy ze skutecznością bywa różnie. Można mówić o grupie preparatów opartych na tzw. „twardej chemii” (amitraza, syntetyczne pyretroidy) oraz „miękkiej chemii” (kwas szczawiowy, mrówkowy, mlekowy, tymol, olejki eteryczne). Według naszej wieloletniej praktycznej wiedzy opartej na terenowych lustracjach pasiek demonstracyjnych, zalecamy równoczesne stosowanie „twardej chemii” i „miękkiej chemii”. Zgodnie z obowiązującym krajowym prawem farmaceutycznym stosujemy tylko środki dopuszczone do stosowania i zarejestrowane na terenie naszego kraju. Przypominamy że stosowanie środków i sprowadzanych na własną rękę z krajów ościennych i z poza unii jest poważnym wykroczeniem, rodzącym daleko idące skutki prawne. Stosujemy tylko środki polecane przez doświadczonych specjalistów ds. pszczelarstwa i lekarzy weterynarii. W roku 2021 w Polsce zarejestrowano i dopuszczono do stosowania następujące preparaty: Apiguard, Apivar, Apiwarol, Bayvarol, Biowar 500, Oxybee, PolyVar Yellow, Thymovar oraz Varromed. Poniżej podajemy krótką charakterystykę wszystkich „legalnych” preparatów przeciw warrozowych, które mogą wykorzystać nasi śląscy pszczelarze stosując profilaktykę i bioasekuracją swoich rodzin pszczelich .

Apiguard - aluminiowe tacki wypełnione żelem, którego substancją aktywną jest tymol w ilości 12,5 g, który uwalnia się w procesie sublimacji. Tacki należy położyć na górnych beleczkach plastrów z czerwiem, ale należy otworzyć wszystkie uliczki międzyramkowe. Po 10 dniach należy skontrolować czy żel wyparował, jeśli tak, podajemy drugą tackę na kolejne 2 tygodnie. Skuteczność zabiegów jest bardzo zróżnicowana i jest większa w temperaturach powyżej 15°C.

ApiwaroI - to tabletki do spalania zawierające 12,5 mg amitrazy (jedna tabletka). Zabieg odymiania przeprowadza się wieczorem, aby większość pszczół była już w ulu. Wiosną zabieg można wykonać 2 razy w odstępach 4 dniowych, pamiętająć aby odymianie wykonać najpóźniej 1miesiąc przed wystąpieniem spodziewanego pożytku towarowego. Wiosenna profilaktyka jest skuteczna jeżeli zabieg odymiania przeprowadziliśmy jesienią odymiając nasze rodziny 4-krotnie w odstępach 4-6 dniowych. Skuteczność zabiegów wzrasta wraz z malejącą ilością czerwiu w rodzinie.

Apivar - francuski preparat w formie pasków z tworzywa sztucznego zawierający amitrazę w ilości 500 mg/pasek. Paski do zawieszania w ulu w uliczkach międzyramkowych, po zakończeniu pożytków. Przeznacza się dwa paski na rodzinę, które wykazują najwyższą skuteczność, jeśli znajdują się w ulu przez okres 8 tygodni. Nie wolno pozostawiać pasków na okres zimy, aby nie było możliwości powstawania lekooporności u roztoczy! (10 pasków w opakowaniu na 5 rodzin).

Biowar 500 - skład i stosowanie jak w wyżej opisanym Apivarze. Produkowany w Polsce. Oceniana skuteczność powyżej 95%.             '

Bayvarol - preparat w postaci pasków z tworzywa sztucznego, zawiera jako substancję czynną flumetrynę w ilości 3,6 mg substancji/pasek. Przeznacza się 4 paski na jedną rodzinę. Paski zawiesza się w uliczkach międzyramkowych, po ostatnim pożytku. Najwyższą skuteczność wykazują po 8 tygodniach okresie ekspozycji. Nie wolno pozostawiać pasków na zimę! (w opakowaniu 20 pasków
- na 5 rodzin). Oceniana skuteczność powyżej 95.

PolyVar Yellow - to lek w formie 2 pasków z plastiku, z 15 otworami każdy, do umieszczania na wylotku ula. Substancją czynną jest flumetryna w ilości 275 mg/pasek. Pszczoły przeciskając się przez otwory w pasku, ocierają się o ich krawędzie nanosząc substancję czynną na ciało i przekazują ją pszczołom ulowym. Długość ekspozycji wynosi 9 tygodni. Skuteczność preparatu określa się na nawet 98%.

Thymovar - preparat w postaci pasków o wymiarach 50x145x4,3 mm, zawierających tymol w ilości 15 g. Stosuje się je po miodobraniu, w temperaturze 2O-25°C. 1-2 paski umieszcza się na górnych beleczkach ramek. Po 3-4 tygodniach od momentu zastosowania należy włożyć nowe paski, które usuwa się po 3-4 tygodniach. Opakowanie zawiera 10 pasków (na 5 rodzin).

VarroMed - przeznaczony do nakrapiania na pszczoły w uliczkach międzyramkowych. Zawiera 5 mg kwasu mrówkowego i 44 mg dwuwodnego kwasu szczawiowego. Dawka zależy od siły rodzin pszczelej (od 15 ml do 45 ml/ rodzinę). Producent zaleca stosowanie preparatu wiosną (od 1 do 3 aplikacji), jesienią (od 3 do 5 aplikacji), a także zimą (jednokrotnie).

Oxybee - preparat zawierający kwas szczawiowy. W zestawie jest saszetka z cukrem i olejkami                                                                    anyżowym i eukaliptusowym oraz roztwór, w którego skład wchodzą kwas szczawiowy, kwas cytrynowy jednowodny, glicerol (85%) i woda oczyszczona. Zabieg wykonuje się jednokrotnie, późną jesienią w okresie bezczerwiowym. nakrapiając roztwór w uliczkach międzyramkowych w ilości 5-6 ml/uliczkę,

Kwas szczawiowy - sporządza się roztwór 3,2% o temp. 3O-35°C poprzez wymieszanie 30 g kwasu szczawiowego, 400 g cukru oraz 400 ml wody. Nakrapia się uliczki międzyramkowe, 5 ml roztworu na jedną uliczkę. Zabieg jednokrotny późną jesienią, w okresie bezczerwiowym.

Kwas mrówkowy - zalecane stężenie kwasu 65%. Temperatura zewnętrzna w przedziale 12-25°C. Odparowuje się od 7 do 10 g kwasu na dobę w przeliczeniu na jeden korpus ula. Zabiegi wykonuje się dwukrotnie: pierwszy po głównym miodobraniu, drugi. - na przełomie września i października, powinien on trwać od 10 do 14 dni. Do odparowywania należy używać specjalnych dozowników, pamiętając o tym, aby w czasie zabiegu wylot był otwarty. Kwas wykazuje swoje działanie warrozobójcze pod zasklepem.

Kwas mlekowy - Zalecane stężenie wynosi 15 % (dawka na 5 rodzin - np. dostępny kwas mleko-
wy o stężeniu 85% - do 500 ml wody destylowanej dodaje się 100 ml kwasu i uzyskuje się 600 ml roztworu. Najlepiej stosować w okresie bezczerwiowym, dwukrotnie, opryskując pszczoły na plastrach w ilości 5-6 ml na jedną stronę plastra obsiadanego przez pszczoły.

Podczas stosowania kwasów należy zachować dużą ostrożność, przestrzegać zasad bezpieczeństwa,
które dotyczą nie tylko pszczół ale i pszczelarza przygotowującego roztwory lecznicze.

Olejki eteryczne - wykorzystuje się je przede wszystkim w pasiekach ekologicznych, podobnie jak i kwasy organiczne. W pasiekach tych bowiem nie dopuszcza się stosowania środków chemicznych. Najczęściej stosuje się olejek eukaliptusowy, kamforowy, mentolowy; nanosi się je na kartoniki lub gąbki, które umieszcza się w narożnikach uli. Zabieg powtarza się 3 razy, w odstępach siedmio-
dniowych.

Metody biotechniczne - są to metody wspomagające walkę wszelkimi powyżej wymienionymi preparatami. Odnoszą się one głównie do likwidacji czerwiu trutowego, do którego pasożyt posiada szczególne powinowactwo. Najczęściej wykorzystuje się ramki pracy, na której pszczoły woszczarki budują komórki trutowe. Dobrym sposobem jest także podawanie rodzinom ramek z węzą trutową.
Inna metoda to usunięcie wszystkiego czerwiu z rodziny, izolowanie matki na jednym plastrze i okresowe usuwania zaczerwionego plastra. Usunięte plastry można wykorzystać do tworzenia odkładów, gdzie po wygryzieniu czerwiu stosuje się walkę chemiczną z roztoczem. Problemem w walce z warrozą może być możliwość wystąpienia oporności pasożyta na stosowane środki
(szczególne na te z grupy "twardej chemii"), w związku z tym zaleca się stosowanie naprzemienne tych środków.

Podsumowanie. Dzisiejsza wiedza pszczelarska a w szczególności praktyka w dziedzinie profilaktyki weterynaryjnej i bioasekuracji jest zróżnicowana i nie wystarczająca. Młodzi pszczelarze i ci, których gubi rutyna i brak pokory, czyli przysłowiowy brak wiedzy, mają coraz to większe trudności w ograniczeniu występowania warrozy w swoich pasiekach. Profilaktyka i bioasekuracja rodzin pszczelich, higiena i dezynfekcja to podstawowe „abc świadomego pszczelarza”, dążącego do poprawy zdrowotności rodzin pszczelich. Ze swojego zootechnicznego doświadczenia mogę dodać że jednostki chorobowe, nie tyle trzeba znać, ale należy przede wszystkim wiedzieć jaki program profilaktyczny należy zastosować do ich zwalczania. Uważam że doświadczony i świadomy pszczelarz nie musi znać szczegółowej patogenezy występowania poszczególnych jednostek chorobowych, natomiast musi przestrzegać kodeksu zasad dobrej praktyki pszczelarskiej oraz stosować diagnostykę labolatoryjną, profilaktykę weterynaryjną, bioasekurację i dezynfekcję.

Primum non necere

- PO PIERWSZE NIE SZKODZIĆ

- Podawanie na własną rękę, eksperymentowanie nieprzestrzeganie zaleceń, terminów reżimu technologicznego, okresu karencji, preparatów szkodzi nie tylko pszczołom ale przede wszystkim konsumentom, nie wspomnę o samym pszczelarzu aplikującym preparaty.

- Jeżeli chcesz się „truć” to twoja sprawa ale nie sprzedawaj swoich „szkodzących” miodów nieświadomym zagrożenia klientom - skonsumuj je sam - osobiście !!!

- Jeżeli podajemy preparaty stworzone przez specjalistów, poddane badaniom klinicznym przez stworzone do tego zespoły utytułowanych naukowców w instytutach badawczych, nie bawmy się „we wszech wiedzących” i nie słuchajmy internetowych i blogowych „profesorów”.

- Jeżeli nieświadomi konsekwencji pszczelarze nie będą stosowali zalecanych przez producenta preparatów oraz sposobów, metod i technik ich podawania na pewno nie wygrają z Warrozą, ale przyczynią się do jej lekooporności i dalszego rozprzestrzeniania się po naszych pasiekach.

- Szkoda że przez głupotę i niewiedzę „przygłupków” cierpią prawdziwi pszczelarze, którzy stosują się do kodeksu dobrej praktyki pszczelarskiej.