„Innowacje w nowoczesnej uprawie ziemniaka – Program dla Polskiego Ziemniaka” – relacja z operacji.

W dniach od 8 października do 9 października 2020 roku zostały przeprowadzone dwie konferencje, odpowiednio w Częstochowie i Mikołowie, które łącznie zgromadziły 100 uczestników, zarówno rolników - producentów ziemniaka jadalnego w województwie śląskim, jak również doradców rolnych z terenów działalności Śląskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Częstochowie i Mikołowie. Tematem przewodnim obu konferencji były „Innowacje w nowoczesnej uprawie ziemniaka – Program dla Polskiego Ziemniaka”. Wydarzenia zostały zorganizowane w ramach Planu Operacyjnego KSOW na lata 2014-2020 w zakresie Sieci na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich. Operacja była współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu II Pomocy Technicznej Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Instytucja Zarządzająca programem PROW 2014-2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Konferencje, cieszyły się dużym zainteresowaniem, a ich celem było promowanie innowacji w rolnictwie, produkcji żywności w tematyce innowacji w nowoczesnej uprawie ziemniaka, które przyczynią się do zwiększenia konkurencyjności i poprawy wizerunku polskiego ziemniaka na rynku. 

   Jednym z prelegentów był Prof. dr hab. Wojciech Nowacki z Zakładu Agronomii Ziemniaka z Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowy Instytut Badawczy w Jadwisinie. Profesor w swoich wystąpieniach przedstawił współczesną produkcję i rynek ziemniaka w Polsce – analiza SWOT. Na wstępie nakreślił, iż program dla polskiego ziemniaka powstał by naprawić rozregulowany rynek ziemniaka i zlikwidować obawy związane z uprawą. A przy tym rozwinąć nasiennictwo ziemniaka pod aktualne potrzeby rynkowe i zapewnić dostępność nabycia kwalifikowanych sadzeniaków po akceptowalnej cenie. Zauważył, że do mocnych stron należą m.in. duży potencjał produkcyjny obejmujący zarówno duże, jak i mniejsze gospodarstwa rolne; bardzo dobrze rozwinięty rynek ziemniaków odmian bardzo wczesnych i wczesnych, jadalnych konfekcjonowanych pod potrzeby sieci handlowych, przemysł przetwórstwa spożywczego ziemniaków ze wzrostową tendencją produkcji frytek, chipsów i suszy, a także postępująca specjalizacja większych gospodarstw w uprawie na szczególne kierunki użytkowania ziemniaków. Natomiast do słabszych stron, należą m.in. rozdrobniona struktura producentów z małym udziałem upraw ziemniaka; niskie plony w produkcji wielokierunkowej przy zastosowaniu niskonakładowej technologii; bardzo zróżnicowana jakość ziemniaków w ofercie handlowej, czy niedostatecznie rozwinięta infrastruktura wsparcia rynkowego (np. przechowalnictwo). Zdaniem Profesora należy dążyć do poprawienia oferty handlowej pod względem jej wyglądu, informacji o wartości użytkowej ziemniaka (np. typy kulinarne, wartości odżywcze, zastosowanie, przepisy); poszerzyć ofertę handlową przez przemysł przetwórstwa ziemniaka; upowszechnić sprzedaż ziemniaków pieczonych w małej gastronomii. Ponadto promować sprzedaż ziemniaka za pośrednictwem sprzedaży pośredniej w łańcuchu dostaw, poprzez sprzedaż bezpośrednią (sąsiedzka, na targowisku rolnym, internetowa), bądź w ramach rolniczego handlu detalicznego (RHD).

   Profesor Wojciech Nowacki w tematyce poświęconej bioasekuracji w produkcji ziemniaka zauważył, że ziemniak jest gatunkiem bardzo trudnym w uprawie z uwagi na zagrożenie ze strony wielu agrofagów. Zostały omówione główne agrofagi ziemniaka, do których zaliczamy: choroby pochodzenia grzybowego (np. zaraza ziemniaka, alternarioza, sucha zgnilizna), choroby bakteryjne (np. czarna nóżka, mokra zgnilizna, parch zwykły), choroby wirusowe (np. PVY, PVS), szkodniki (np. stonka ziemniaczana, rolnice, pędraki, drutowce), wraz z metodami agrotechnicznymi wspierającymi ich zwalczanie.

   Zwrócił uwagę, że do kluczowych założeń i celów Programu dla Polskiego Ziemniaka należą m.in. wprowadzenie szeregu zmian legislacyjnych regulujących obrót towarowy, objęcie programem wszystkich producentów ziemniaka w kraju, wyeliminowanie bakterii Clavibacter sepedonicus (Cs) wywołującą bakteriozę pierścieniową, zapewnienie swobodnego obrotu międzynarodowego na rynkach państw UE i krajów trzecich z zachowaniem bezpieczeństwa fitosanitarnego, a także wyeliminowanie nieprawidłowości na krajowym rynku ziemniaka jadalnego i ograniczenie importu. Podkreślił, że PIORIN w Programie dla Polskiego Ziemniaka odpowiada za wykrywanie i zapobieganie rozprzestrzenianiu się (Cs). Rolnicy, którzy chcą być profesjonalistami i korzystać swobodnie z rynków krajowych i międzynarodowych ziemniaka muszą sami dla siebie się oczyścić z (Cs) i pomoc to zrobić sąsiadom. W tym względzie konieczne jest wzajemne zaufanie rolnika i pracownika PIORIN.

   Podkreślił, że postęp biologiczny stosowanych odmian ziemniaka pełni istotną rolę w nowoczesnej technologii produkcji ziemniaka. Poprzez podwyższoną odporność odmian na różne agrofagi zmniejszamy koszty ochrony, tworzymy bezpieczną żywność i dbamy o środowisko przyrodnicze.

   Do zasadniczych celi nowoczesnej technologii uprawy ziemniaka możemy zaliczyć stabilizację plonowania na względnie wysokim poziomie, poprawę jakości handlowej i użytkowej uzyskiwanych plonów w tym „produkcji zdrowego, bezpiecznego surowca żywnościowego”, ograniczenie stosowania chemicznych środków plonotwórczych, jako element ochrony środowiska przyrodniczego, a także obniżanie kosztów jednostkowych celem uzyskania konkurencyjności rynkowej produktu. Preferowane działania profesjonalne w obszarze innowacji powinny obejmować m.in. korzystanie z kwalifikowanego materiału sadzeniakowego i tym samym wykorzystywać postęp biologiczny odmian; retencjonowanie wody na obszarze całego kraju; integrowaną ochronę roślin, jako podstawę do produkcji zdrowej żywności; zadbanie o nowoczesne przechowalnictwo oraz o doskonalenie skali produkcji na poziomie gospodarstwa. Została także szczegółowo omówiona tematyka związana z istotną rolą odpowiedniego zmianowania w prawidłowej uprawie ziemniaka oraz zagrożeniami powstającymi w uprawie ziemniaka.  

   Konferencje zakończył wykład w tematyce „Co rolnik powinien wiedzieć w czasie kontroli?” przeprowadzony, odpowiednio przez przedstawicieli Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nawożenia (PIORIN) w Częstochowie Panią Izabelę Hertman, a także Panią Zofię Ziebura PIORIN Oddział w Pszczynie. Wykładowcy przypomnieli, iż PIORIN odpowiada za kontrole w zakresie stosowania środków ochrony roślin (ŚOR), nasiennictwa oraz nadzoru nad zdrowiem roślin. Podmiot, który zajmuje się obrotem ziemniakiem konsumpcyjnym powinien posiadać oznakowanie zawierające co najmniej numer wpisu do rejestru przedsiębiorców, podmiotu który je uprawiał, bądź przemieszczał w formie etykiety lub naklejki. Ponadto w obrocie może znajdować się tylko kwalifikowany materiał siewny, nasadzeniowy, a oferowanie do sprzedaży płodów rolnych z przeznaczeniem do siewu lub sadzenia jest wprowadzaniem do obrotu, w przypadku nieposiadania odpowiednich zaświadczeń i oznakowań podlega sankcjom karnym. Zwrócono uwagę, że zaopatrywanie się w materiał siewny, nasadzeniowy u podmiotu, który nie dokonał wpisu do urzędowego rejestru podmiotów profesjonalnych będzie skutkować brakiem możliwości uzyskania dotacji do materiału kwalifikowanego.

Przeprowadzone konferencje były czasem obfitującym w żywe dyskusje z udziałem rolników i wykładowców, merytoryczną wymianą spostrzeżeń, doświadczeń, analizą sytuacji problemowych, a także dobrym sposobem do nawiązywania kontaktów biznesowych i wsparciem zarówno ze strony prelegentów jak również doradców rolnych.