Relacja z wykładów - zimowe szkoły seminaryjne dla pszczelarzy

W miesiącu grudniu (05.12.2018),styczniu (09.01.2019) i lutym (06.02.2019), ŚODR w Częstochowie Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego w Będzinie, Dział Technologii Produkcji Rolniczej i Doświadczalnictwa Oddziału ŚODR w Mikołowie oraz Stowarzyszenie Pszczelarzy w Dąbrowie Górniczej, zorganizowali tradycyjne zimowe szkoły seminaryjne dla pszczelarzy, które odbyły w Centrum Aktywności Obywatelskiej Urzędu Miejskiego w Dąbrowie Górniczej.Uczestnikami powyższych seminariów byli czołowi hodowcy pszczół i producenci miodów regionu Zagłębia Śląsko-Dąbrowskiego. Seminaria miały charakter forum dyskusyjnego, którego głównymi prelegentami byli: zaproszeni goście oraz mistrzowie pszczelarstwa stowarzyszenia : Tomasz Nowicki, Remigiusz Pogan, Stanisław Majda, Krzysztof Krawiec, Ryszard Witczak, Edward Haraziński, Halina Kaczmarzyk, Teresa Tomasik. Wykładowcy dzielili się swoimi doświadczeniami na tematy związane z aktualną problematyką w gospodarce pasiecznej, bioasekuracją oraz profilaktyką weterynaryjną. Poniżej przedstawiamy streszczenie wykładów prezentowanych podczas zimowych szkół seminaryjnych. Uczestnicy z wielkim zainteresowaniem wysłuchali interesujących praktycznych zaleceń Prezesa Tomasza Nowickiego oraz dr wet. Doroty Łazarek-Tabor, którzy w swoich wystąpieniach przypominali jeszcze raz prezentowane w poprzednich spotkaniach seminaryjnych tezy; że chcąc optymalizować koszty związane z prowadzeniem prawidłowej gospodarki pasiecznej musimy pamiętać by dążyć do utrzymania w naszych pasiekach rodzin silnych, zdrowych o wysokiej wydajności hodowlanej, są to podstawowe czynniki, decydujące o zyskowności i rentowności w naszej produkcji pszczelarskiej. W wystąpieniach prelegentów słuchacze zostali zapoznani z wybranymi zagadnieniami dotyczącymi zachowań pszczół, które mogą się zdarzyć się zimą, tzn. w okresie kiedy pszczoły mają spowolnione procesy życiowe i skupione są w kłębie i należy zachować ciszę wokół pasieki. Unikamy pukania, szczekania psów w bezpośredniej bliskości, głośnych zabaw dzieci oraz chodzenia obok uli po skrzypiącym śniegu. W dniach bez mrozu, pszczelarz może podsłuchiwać pszczoły, ale i tak nie jest w stanie im w żaden sposób pomóc. Jeżeli słyszymy że pszczoły huczą normalnie, oznacza że pszczoły są silne, jeżeli syczenie jest krótkie i ciche rodzina jest słaba. Gdy „wyją” nie mają matki. Gdy rodzina huczy równomiernie, brakuje im wody lub jest zbyt ciepło, jeżeli huczą na wysokich tonach jest im zimno, jeżeli cichutko, nie mają pokarmu. Pszczoły potrzebują dużo powietrza, ale oddychają powietrzem przepływowym. W małych pasiekach przyciemniamy wyloty, by uchronić pszczoły przed wczesnym wylotem, nawet oczyszczającym, zwłaszcza gdy jest mroźno, mimo że na nasłonecznionym wylotku temperatura jest dodatnia. W związku z realizowanym przez stowarzyszenie projektem szkoleniowym nt .„Ratowanie rodzin pszczelich” uczestnicy seminariów, wymieniali swoje praktyczne doświadczenia, a prelegenci przytaczali, poglądy na temat literatury i dostępnych aktualnych doniesień, naukowych które mówią o tym jakże istotnym problemie - jakim jest niewątpliwie walka z roztoczami warrozy. Podstawowe zalecenia dotyczące przestrzegania zasad zwalczania inwazji warrozy spowodowanej przez roztocza Varroa destructor:

-Kluczowym etapem w rozwoju rodzin pszczelich jest okres wychowu pokolenia pszczół zimowych. Uzyskanie w tym okresie maksymalnie niskiego poziomu stopnia porażenia rodzin przez pasożyty jest konieczne do ich skutecznej ochrony podczas zimowania. Pszczoły zimowe muszą przeżyć kilka miesięcy i jeżeli będą ciężko porażone przez roztocze w stadium larwalnym, długość ich życia skróci się drastycznie. Im więcej pasożytów będzie o tej porze w rodzinach, tym więcej pszczół zimowych pozbawiona zostanie możliwości przetrwania do wiosny.

-Zabiegi zwalczania pasożytów powinny być poprzedzone analizą czynników mających wpływ na przyrost populacji roztoczy w danym sezonie w odniesieniu do poszczególnych rodzin oraz analizą sposobu wykonania zabiegów w roku poprzednim. Jednakowy schemat leczenia wszystkich rodzin w pasiece może skutkować jego zróżnicowaną efektywnością w poszczególnych rodzinach ze względu na ich bardzo zróżnicowany poziom inwazji.

-Uzyskanie optymalnej efektywności warrozobójczej każdego z dopuszczonych do stosowania w krajowych pasiekach leczniczych preparatów weterynaryjnych jest możliwe przy uwzględnieniu wszystkich wymagań dotyczących podania leku rodzinom (dawka, liczba zabiegów, okres i pora aplikacji, sposób aplikacji).

-Wykonywanie zabiegów preparatami działającymi krótkookresowo przy obecności czerwiu w rodzinach jest zawsze mniej efektywne niż w rodzinach bezczerwiowych.

-Wykonanie dodatkowo nawet jednego zabiegu w okresie bez czerwiowym pozwala na uzyskanie niskiego wyjściowego poziomu inwazji wiosną i powoduje wolniejszy przyrost populacji roztoczy w sezonie produkcyjnym.

Poniżej prezentujemy lecznicze preparaty weterynaryjne aktualnie dopuszczone do stosowania w krajowych pasiekach, które podlegają refundacji w ramach Krajowego Programu Wsparcia pszczelarstwa:

BAYVAROL (Bayer), s.a. – substancja czynna flumetryna, 3,6 mg/pasek.

Efektywność zabiegu (4 paski/rodz./6 tygodni) średnia skuteczność na podstawie literatury 87 % z wahaniami ( 49-100 %)

BIOWAR 500 (Biowet), s.a. – substancja czynna amitraza, 500 mg/pasek.

Efektywność zabiegu (2 paski/rodz./8 tygodni) średnia skuteczność na podstawie literatury 97 % z wahaniami ( 91-100 %)

APIWAROL (Biowet), s.a. - substancja czynna amitraza,12,5 mg/tabletkę.

Efektywność 1 zabiegu odymiania rodzin z czerwiem 1 tabletką Apiwarolu przy pomocy urządzenia Wakont - zniszczenie średnio około 10% populacji V. destructor
Efektywność 1 zabiegu odymiania rodzin z czerwiem przy spalaniu tabletki w ulu - zniszczenie średnio 20% populacji V. destructor;

Efektywność 1 zabiegu odymiania rodzin bez czerwiu przy spalaniu tabletki w ulu lub przy pomocy odymiacza - zniszczenie średnio około 97% populacji V. destructor - na podstawie literatury.

THYMOVAR (Andermatt BioVet AG), s.a. – substancja czynna tymol15 g/pasek

Efektywność zabiegu (2 paski co 28 dni, okres leczenia około 8 tyg.) - średnia skuteczność na podstawie literatury 90 % z wahaniami ( 51-100 %)

APIGUARD (VITA EUROPE LIMITED), s.a. – substancja czynna tymol-12,5 g/50 g żelu.

Efektywność zabiegu (2 tacki, pierwsza na 14 dni, druga na 21 dni, okres leczenia 5 tyg.) - średnia skuteczność na podstawie literatury 75 % z wahaniami ( 19-100 %)

APILIFE VAR (Chemicals Laif), s.a. - substancje czynne tymol 74,08 g, olejek eukaliptusowy 16 g, kamfora 3,7 g, mentol 3,7g (w 100 g produktu).

Efektywność zabiegu (4 płytki co 10 dni, okres leczenia około 6 tyg.) średnia skuteczność na podstawie literatury 94 % z wahaniami ( 74-100 %)

VarroMed (BeeVital GmbH) s.a. - substancje czynne: kwas mrówkowy w ilości 5 mg w 1 ml zawiesiny oraz kwas szczawiowy dwuwodny w ilości 44 mg w 1 ml zawiesiny.

Brak danych krajowych wyników oceny skuteczności warrozobójczej ww. preparatu.

PolyVar Yellow (Bayer) s.a. – substancja czynna flumetryna 275 mg w 1 pasku, do umieszczenia na
wylotku ula. Brak danych krajowych wyników oceny skuteczności warrozobójczej ww. preparatu.

Zalecane dawkowanie powyższych preparatów (i innych nie wymienionych) powinno być ściśle przestrzegane z ulotką technologiczną ze względu na niewielką różnicę pomiędzy dawką leczniczą, a dawką wywołującą efekt toksyczny. Prawidłowe (zgodne z zaleceniami zawartymi w ulotce) zastosowanie preparatów umożliwia pszczelarzom monitorowanie poziomu inwazji V. destructor oraz eliminację choroby. Dzisiejsza wiedza pszczelarska a w szczególności praktyka w dziedzinie profilaktyki weterynaryjnej i bioasekuracji jest zróżnicowana i nie wystarczająca. Młodzi pszczelarze i ci, których gubi rutyna i brak pokory, czyli przysłowiowy brak wiedzy, mają coraz to większe trudności w ograniczeniu występowania chorób pszczół w swoich pasiekach. Nie wolno w gospodarce pasiecznej oszczędzać, przede wszystkim na diagnostyce. Profilaktyka i bioasekuracja rodzin pszczelich, higiena i dezynfekcja to podstawa „abc świadomego pszczelarza”, dążącego do poprawy zdrowotności rodzin pszczelich. Ze swojego zootechnicznego doświadczenia mogę dodać że jednostki chorobowe, nie tyle trzeba znać, ale należy przede wszystkim wiedzieć jaki program profilaktyczny należy zastosować do ich zwalczania. Uważamy że doświadczony i świadomy pszczelarz nie musi znać szczegółowej patogenezy występowania poszczególnych jednostek chorobowych, natomiast musi przestrzegać kodeksu zasad dobrej praktyki pszczelarskiej oraz stosować diagnostykę labolatoryjną, profilaktykę weterynaryjną, bioasekurację i dezynfekcję. Dlatego też zachęcamy do badania, rodzin pszczelich w kierunku podstawowych chorób pszczół, a mianowicie do systematycznego oddawania próbek do Pracowni Patologii i Bakteriologii Zakładu Higieny Weterynaryjnej Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii w Katowicach. Dla zainteresowanych tą informacją pszczelarzy, podajemy że we wszystkich próbkach dostarczanych do laboratorium powinno być dołączone zlecenie badania, zawierające imię, nazwisko i adres właściciela pasieki oraz kierunek badania rodzin pszczelich, podpisane przez właściciela. Stosowny druk zlecenia może pobrać ze strony internetowej lub osobiście. Okres oczekiwania na sporządzenie przez laboratorium sprawozdania z badań wynosi : badanie osypu pszczół – do 10 dni , badanie miodu i czerwiu w kierunku zgnilca amerykańskiego – do 21 dni. W przypadku wysyłki pocztą należy próbki dodatkowo zabezpieczyć przed zgnieceniem umieszczając je w sztywnym opakowaniu kartonowym. Metodyka postępowania diagnostycznego w przypadkach podejrzenia o daną jednostkę chorobową jest następująca: -Próbki osypu z dennicy po zimowli lub w każdym innym okresie roku: Próbki osypu można badać w kierunku: warrozy, nosemozy i choroby roztoczowej (akarapidozy) -Próbki czerwiu pszczelego lub próbki zapasów pokarmu pobieranego w przypadku podejrzenia zgnilca amerykańskiego. -Próbki czerwiu pszczelego pobieranego w kierunku grzybicy.

Podczas ożywionych dyskusji seminaryjnych, pszczelarze obecni na zimowych szkołach, stwierdzili zgodnie że: „Lepiej zapobiegać niż leczyć” – a ta powszechnie znana wszystkim maksyma uświadomiła nam, fakt że nie wolno w gospodarce pasiecznej oszczędzać na profilaktyce rodzin w myśl zasady „pomóżmy pszczołom, a one pomogą nam”