Po pierwsze zmniejszenie przyswajalności składników pokarmowych roślin głównie fosforu, magnezu. Po drugie zwiększa się ruchliwość składników niebezpiecznych w większych ilościach – glin i metale ciężkie. Skutkiem toksyczności glinu jest zahamowanie wzrostu systemu korzeniowego – roślina nie może pobierać składników.
Ponieważ odczyn gleby decyduje o wielkości i jakości plonów uzyskiwanych w gospodarstwie, wiedza rolnika dotycząca roli odczynu oraz wymagań roślin uprawnych związanych z pH jest niezwykle istotna dla dobrego i efektywnego zarządzania produkcją roślinną. Wapnowanie gleb to jeden z ważniejszych zabiegów agrotechnicznych. Okresem najbardziej sprzyjającym wykonaniu tego zabiegu jest okres po zbiorze zbóż Najkorzystniejszy okres pobierania próbek glebowych to wczesna wiosna, lub okres pożniwny i jesienny. O efektywności nawożenia decyduje wiele czynników naturalnych i agrotechnicznych. Jednym z nich jest właśnie odpowiedni odczyn gleby. W Polsce zdecydowana większość roślin uprawianych wymaga gleb lekko kwaśnych - o odczynie pH zbliżonym do obojętnego. Niestety, ponad 70% gleb użytkowanych rolniczo w kraju zaliczane jest do kwaśnych i bardzo kwaśnych, dlatego konieczne jest ich okresowe wapnowanie.
Warunki produkcji rolnej na terenie województwa śląskiego są bardzo zróżnicowane, nie tylko pod względem ściśle rolniczym (gleba, klimat, wielkość gospodarstw, poziom kultury rolnej), ale także pod względem stanu środowiska. Poniżej mapy opracowane w OSCHR w Gliwicach na podstawie badań za lata 2005- 2011 (dla woj. śląskiego)

Znajomość wymagań oraz tolerancji odczynu gleby dla różnych gatunków roślin uprawnych pozwala na ułożenie właściwego płodozmianu, zgodnego z aktualnym stanem gleby, oraz zaplanowanie programu zabiegów poprawiających jej pH.

Objawy wskazujące na zakwaszenie gleby
Na roślinach występują objawy niespecyficzne, np. przebarwienia, rośliny są przerzedzone, źle rosną, wykazują objawy chorobowe.
Można sugerować się roślinami wskaźnikowymi, np.na glebie silnie zakwaszonej intensywnie rośnie szczaw, skrzyp, bratek, choć obecnie nie jest to dobry wskaźnik, ponieważ ochrona roślin i nieprawidłowy płodozmian mogą wpływać na tzw. kompensację chwastów.
Reakcja roślin na pH gleby
Grupa roślin silnie reagująca na zakwaszenie to: pszenica ozima i jara, jęczmień, kukurydza, rzepak, gorczyca, buraki cukrowe i pastewne – dla tej grupy optymalne pH to 6,0-7,5
Rośliny mniej wrażliwe na zakwaszenie: żyto, owies, ziemniaki, brukiew, marchew, len, słonecznik, groch – optymalne pH dla tej grupy to 5,0- 6,5
Rośliny mało wrażliwe na zakwaszenie gleby: gryka, łubin żółty, seradela, tytoń, rzodkiew, czarna rzepa, rabarbar – optymalne pH <5,0
Wpływ odczynu gleby na dostępność składników pokarmowych
Przyswajalność wielu składników takich jak N, P, K, Ca, Mg, B, w kwaśnym środowisku gwałtownie maleje, w związku z tym stają się one trudno dostępne dla roślin.

Jak pobrać próbki gleby do analizy chemicznej ?
Podstawowym narzędziem do pobierania gleby jest laska glebowa. Jeśli nie posiadamy laski można użyć np. szpadla – próbkę ziemi zebrać z warstwy odsłoniętej do głębokości ok. 25 cm. Powierzchnia pola, z której pochodzi 1 próbka nie powinna być większa jak 4 ha - większe pola należy podzielić na kilka „kwater". Gleba powinna być w miarę wyrównana, jeśli występuje mozaika gleb, to również należy je podzielić i pobrać osobne próbki. Na wydzielonej powierzchni zaleca się przynajmniej 20-25 ukłuć laską. Laskę wbija się na głębokość warstwy ornej – ok. 20 cm. Glebę z laski wytrząsa się np. do plastikowego wiadra, ukłucia laską wykonuje się równomiernie na całym polu np. zygzakiem lub po przekątnych, np. jak na schematach:

Glebę zebraną w ten sposób dokładnie wymieszać w wiadrze i odsypać do kartonika /otrzymuje się je w Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej/ lub do woreczka foliowego. Masa próbki powinna wynosić ok. 0,5 kg. Próbkę oznacza się nazwą pola lub numerem, oznaczenie musi odpowiadać mapce pól, z których pobiera się próbki.
Tak oznaczone próbki rolnik dostarcza do analizy w laboratorium. Analizę gleby wykonuje się raz na 4 lata. Na podstawie wyników możemy z dużą dokładnością ustalić nawożenie pod uprawiane rośliny. Obecnie ustalenie prawidłowych dawek nawozów zgodnie z potrzebami roślin i zasobnością gleby bardzo zyskuje na znaczeniu, ponieważ nawozy są bardzo drogie i stanowią poważny składnik kosztów produkcji.
W naszym województwie analizę gleby wykonuje Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gliwicach ul.Sowińskiego 26 http://www.schr.gliwice.pl/

Doradcy ŚODR dysponują programami komputerowymi do opracowania planów nawożenia oraz bilansów azotu.