W dniach 29-30 lipca w Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie odbyło się szkolenie nt. "Technologia uprawy ziół w gospodarstwie rolnym. Rozpoznawanie ziół dziko rosnących”.

W pierwszym dniu szkolenia, wykłady dotyczące uprawy ziół w gospodarstwie prowadziła P. profesor Ewa Osińska z Katedry Roślin Warzywnych i Leczniczych SGGW. W drugim dniu uczestnicy po wysłuchaniu wykładu, wyruszyli w teren by rozpoznawać zioła w naturalnym środowisku, pod okiem wybitnego znawcy tematu p. dr Mirosława Angielczyka.

Ziołami są wszystkie rośliny, które zawierają substancje biologicznie czynne wpływające na metabolizm człowieka (alkaloidy, glikozydy, olejki eteryczne, garbniki i inne). W Polsce surowiec zielarski pozyskiwany jest z upraw lub ze stanowisk naturalnych oraz z importu. Krajowa uprawa ziół obejmuje pow. ok. 14 tys. ha, co plasuje Polskę w czołówce europejskich producentów tych roślin, a uprawą zajmuje się ok. 7,5 tys. gospodarstw rolnych (dane z 2012 r.). Przed podjęciem decyzji o uprawie ziół należy poznać ich wymagania klimatyczno-glebowe, biologię rozwoju, oszacować koszty, rozpoznać możliwości zbytu, a przede wszystkim poznać zalecenia uprawowe.

Pod uprawę ziół zalecane są gleby średniozwięzłe, w miarę żyzne i zasobne w wapń. Niewiele jest gatunków przydatnych do uprawy na glebach lekkich i piaszczystych, jednym z takich gatunków jest dziewanna wielkokwiatowa. Pod uprawę nie nadają się gleby podmokłe oraz w niskiej kulturze. Najodpowiedniejszym przedplonem są okopowe i strączkowe. Jednak po roślinach bobowych niewskazane jest zakładanie plantacji ziół na zbiór nasion lub owoców, gdyż większa ilość azotu pozostawiona przez rośliny przedplonowe wydłuża okres wegetacji i opóźnia dojrzewanie owoców. Zioła nie znoszą świeżego obornika. Najlepiej wysiewać je lub wysadzać w II roku po oborniku. Glebę pod uprawę ziół należy przygotować tak jak pod uprawę warzyw. W zwalczaniu organizmów szkodliwych zalecana jest Integrowana Ochrona Roślin. Na plony i jakość pozyskiwanego surowca duży wpływ mają czynniki pogodowe: temperatura, nasłonecznienie, ilość opadów. Tutaj wymagania ziół są zróżnicowane. Małe wymagania cieplne mają np. rumianek, dziewanna, kozłek, natomiast lawenda, melisa, szałwia wymagają wyższych temperatur. Większość roślin lubi stanowiska nasłonecznione (np. majeranek, melisa, szałwia), a są i takie jak żeńszeń, które wymagają zacienienia. Przygotowując surowiec do sprzedaży lub przechowywania należy zwrócić uwagę na odpowiednie warunki suszenia. W przypadku roślin zawierających olejki eteryczne - liście i ziele należy suszyć w temp. 30 st. C, a owoce i korzenie w temp. 45 st. C. Alkaloidy są związkami nietrwałymi, ulegają szybkiemu rozkładowi tuż po ścięciu rośliny - zaleca się wstępnie suszyć w temp. 50-80 st., a później dosuszać w niższych temperaturach. Surowce zawierające glikozydy mają zróżnicowany zakres temperatury suszenia, np. liście naparstnicy suszymy w temp 30-40 st. C, z kolei ziele konwalii w temp. 120-150 st. C.

Zioła ze względu na swoje walory ozdobne, korzystne oddziaływanie na otoczenie oraz zastosowanie w gospodarstwie domowym jako rośliny przyprawowe, lecznicze, kosmetyczne, chętnie nasadzane są w przydomowych ogrodach. Szeroka gama kształtów i barw tych roślin stwarza nieograniczone możliwości tworzenia przeróżnych aranżacji. Do wyboru mamy rośliny o różnym pokroju - wzniesione, rozłożyste, płożące, rośliny o różnej wysokości, poczynając od wysokich - 200 cm (arcydzięgiel, malwa), poprzez średniowysokie, do niskich. Przykłady ogrodów i rabat ziołowych były prezentowane w czasie szkolenia.

Drugi dzień, to wykład dr. Mirosława Angielczyka i warsztaty w terenie. W czasie wycieczki po okolicznych łąkach mogliśmy poznać różne gatunki ziół oraz dowiedzieć się jak i kiedy je zbierać. W zależności od gatunku i fazy wzrostu zbiera się: kwiaty, liście, owoce, nasiona, ziele, korę, korzenie, kłącza. Odpowiednia pogoda i pora dnia jest szczególnie ważna przy zbiorach kwiatów, liści i owoców. Korzenie i kłącze są mniej wrażliwe na zmiany spowodowane warunkami pogodowymi. Kwiaty najlepiej zbierać na początku kwitnienia, w suchy, słoneczny dzień, do otwartych pojemników. Liście zbieramy sukcesywnie w trakcie ich wzrostu, wybierając rośliny rozwinięte i dobrze ulistnione. Można też zbierać całe rośliny i dopiero później pozyskiwać z nich liście. Ziele, czyli całą nadziemną część roślin, najlepiej zbierać tuż przed kwitnieniem. Zioła jednoroczne można ścinać kilka centymetrów nad ziemią. W przypadku, gdy zbioru dokonujemy kilkakrotnie w ciągu okresu wegetacji, pozostawiamy taką część rośliny, by mogła dalej wzrastać. Osoby zbierające zioła powinny posiadać wiedzę, by zbierać to, co później będzie przydatne do dalszego przetwarzania.

Podczas szkolenia słuchacze zapoznali się z podstawami uprawy roślin zielarskich na plantacjach towarowych i w przydomowych ogrodach oraz doskonalili umiejętności rozpoznawania ziół dzikorosnących. Ciekawe były informacje dotyczące zastosowania ziół w lecznictwie i diecie człowieka. Uzyskaną wiedzę uczestnicy będą mogli wykorzystać w swoich gospodarstwach i w pracy doradczej.