Wigilia jest szczególnym dniem, poprzedzającym obchody Świąt Bożego Narodzenia.

Nazwa „wigilia” pochodzi od słów łacińskich: vigiliare – czuwać oraz vigilia – czuwanie, straż nocna, warta. Wigilię polską cechuje pełne emocji oczekiwanie na Boże Narodzenie, odbywające się w rodzinnej, pełnej obrzędowości atmosferze.

Wieczerza wigilijna, do której zasiadano po podzieleniu się opłatkiem, składała się z postnych potraw, których liczbę i rodzaj określał obyczaj regionalny i domowy. Na stole na honorowym miejscu kładziono cały bochenek chleba. Dawniej w chłopskich domach wieczerzę wigilijną przyrządzano wyłącznie z płodów ziemi , co stanowiło hołd składany Ziemi-Żywicielce. Taki zestaw dań, spożywanych z wielką powagą miał zapewniać obfitość zbóż, warzyw, owoców, a rybakom obfite połowy.

Wśród 12 dań obok tych tradycyjnych jak barszcz, zupa grzybowa czy pierogi przygotowywało się też mniej znane potrawy, o których warto też wspomnieć.

Zupa migdałowa

250 g migdałów

kilka gorzkich migdałów

1 l mleka,

kawałek cynamonu,

2 łyżki cukru,

2 łyżki rodzynków,

pół szklanki ryżu

Ugotować ryż na sypko, sparzyć migdały, obrać ze skórki i ubić w moździerzu, podlewając troszkę wodą, alby nie utworzył się olej. Ubitą porządnie masę rozprowadzić świeżo zagotowanym mlekiem, dodać cukier, cynamon, rodzynki, podgrzewać na małym ogniu. Podawać z ryżem

Żur postny

100 g mąki żytniej pytlowej,

100 g żytniej razowej,

ząbek czosnku,

skórka razowego chleba

Mąkę dokładnie wymieszać, zalać ciepłą przegotowaną wodą, dodać czosnek i skórkę od chleba. Wlać do słoja, słój przykryć gazą i zostawić na kilka dni w ciepłym miejscu.

Kluski z makiem inaczej

Ugotowany makaron

szklanka maku

łyżka miodu,

pół szklanki śmietanki,

50 g rodzynków,

50 g orzechów włoskich,

łyżka masła

Mak namoczyć, zagotować, odcedzić, kilkakrotnie przepuścić przez maszynkę. Wymieszać ze stopionym masłem, miodem, śmietanką, dodać rodzynki i orzechy. Lekko podgrzać stale mieszając. Wymieszać z kluskami, posypać posiekanymi orzechami.

Ryba w sosie dereniowym

„750 g filetów z ryby morskiej,

szklanka suszonego derenia,

łyżka masła,

2 łyżeczki oleju słonecznikowego,

cytryna,

po pół łyżeczki suszonej mięty i cząbru,

szczypta ostrej papryki i cynamonu,

3-4 goździki,

2 ząbki czosnku,

sól, pieprz, cukier do smaku

Filety skropić sokiem z cytryny, posypać solą, cząbrem i miętą, zostawić na godzinę w chłodnym miejscu. Umyty dereń zalać wodą, ugotować, a gdy miękki przetrzeć przez sito, dodać roztarty czosnek, paprykę, cynamon, utłuczone w moździerzu goździki, sól, pieprz, cukier, olej i 3 łyżki wody, sos wymieszać i zagotować. Żaroodporny półmisek nasmarować masłem, ułożyć rybę, obłożyć plasterkami masła, wstawić do gorącego piekarnika, piec 40 minut. Przed podaniem polać rybę sosem.”

Kotlety z suszonych grzybów

„70 g suszonych grzybów

2 bułki,

2 cebule,

łyżka posiekanej natki pietruszki,

do panierowania: jajko, mąka bułka tarta

Namoczone grzyby ugotować (wywar wykorzystać do zupy grzybowej lub do kapusty). Ugotowane grzyby i namoczoną bułkę przepuścić przez maszynkę. Drobno posiekaną cebulkę zeszklić na oleju, dodać sól, pieprz, jajko i natkę; wszystko razem dokładnie wymieszać. Wyrabiać nieduże kotleciki, panierować w mące, jajku i bułce, smażyć na oleju z obu stron na rumiany kolor. Podawać z sosem grzybowym lub cebulowym.”

Na podstawie: Hanna Szymanderska „Polska wigilia” Warszawa 1988 r.

Agnieszka Zoń

Dział ROW