- Kolejny rok za nami. Jak Pan minister go ocenia?

Kalendarzowo zgadza się. Minął rok. Jednak w rolnictwie cykl pracy liczymy od żniw do żniw. To pod każdym względem specyficzna gałąź gospodarki. W rolnictwie planuje się długoterminowo. Do wyborów szliśmy bardzo dobrze przygotowani. Mieliśmy kompletny program. Po objęciu urzędu przeprowadziliśmy szerokie konsultacje społeczne, które pozwoliły uaktualnić nasz program i powstał Program działań MRiRW na lata 2015-2019. Konsekwentnie, drugi rok jest on realizowany. Po kolei spełniamy nasze obietnice. Zahamowaliśmy spekulacyjny obrót ziemią rolną eliminując tzw. słupy. Systematycznie otwieramy kolejne rynki zbytu dla naszych produktów rolno-spożywczych. Wstępne dane wskazują, że w 2017 roku wartość eksportu tych produktów przekroczyła 25 mld euro. Co istotne cały czas mamy dodatnie saldo wymiany. To bardzo ważne, gdyż ogromny potencjał naszego rolnictwa sprawia, że produkujemy znacznie więcej niż wynosi nasze wewnętrzne spożycie.

Powołałem Radę Dialogu Społecznego w Rolnictwie. to właściwe miejsce do dyskusji i rozmów o niezbędnych zmianach, które należy wprowadzić, do dyskusji o proponowanych rozwiązaniach.

Podjęliśmy też działania na rzecz wzmocnienia pozycji rolnika w łańcuchu żywnościowym.
W 2017 r. roku weszły w życie w ustawy:

• o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolno-spożywczymi,
• o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia sprzedaży żywności przez rolników (tzw. rolniczy handel detaliczny),
• o zmianie ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych („Produkt Polski”) – dobrowolne znakowanie oznaczeniem „Produkt Polski”,
• o zmianie ustawy o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych – działania promocyjne finansowane ze środków funduszy będą dotyczyły produktów wytworzonych w Polsce,
• kontynuacja procedowania projektu ustawy o spółdzielniach rolników.

Zgodnie z założeniami porządkujemy kwestie związane z administracja rolną. W ubiegłym roku, na bazie dotychczasowych dwóch agencji: Agencji Rynku Rolnego i Agencji Nieruchomości Rolnych, powstał Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, a jedyną agencją płatniczą jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.  Zmian jest dużo. Sejm uchwalił 34 ustawy należące do zakresu działania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (w tym 9 projektów poselskich), spośród których 4 ustawy implementują prawo Unii Europejskiej. Rada Ministrów przyjęła kolejne 3 projekty ustaw, nad którymi toczą się obecnie prace w Sejmie oraz 46 rozporządzeń. Aktualnie pracujemy nad 11 projektami ustaw. Wszystkie nasze działania podporządkowane są głównemu celowi jakim jest poprawa jakości życia na obszarach wiejskich, a tym samym zmniejszenie dystansu pomiędzy nimi a miastami.

Zwiększamy role i zadania ośrodków doradztwa rolniczego, które mają być bliżej rolników i skuteczniej im pomagać w najefektowniejszym wykorzystaniu możliwości rozwojowych. Dotyczy to także realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Przygotowany został pakiet zmian ukierunkowany na działania ograniczające bariery wdrożeniowe – modyfikacje i uproszczenia. W ciągu ostatnich 12 miesięcy przeprowadzono nabory wniosków na 19 instrumentów.

Budżet tego programu wynosi 13,6 mld euro (8,7 mld euro z budżetu UE i 4,9 mld euro z budżetu krajowego). Do chwili obecnej zostało złożonych blisko 2,63 mln wniosków na kwotę 26,23 mld zł. 31,34% budżetu PROW 2014-2020 stanowią podpisane umowy/wydane decyzje (na kwotę 18,41 mld zł). Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wypłaciła 7,84 mld zł, co stanowi 13,4% środków z całej puli przeznaczonej na realizację PROW 2014–2020.

- Sumy robią wrażenie, ale przecież te pieniądze rolnicy inwestują. Co ich czeka w tym roku?

- Rzeczywiście kwoty będące do dyspozycji rolników robią wrażenie. Często jednak zapomina się, że te środki inwestowane w gospodarstwo przyczyniają się również do utrzymywania miejsc pracy w firmach, które produkują wszystko to co jest niezbędne w gospodarstwie rolnym – maszyny, urządzenia, środki ochrony roślin, pasze itd.

Największą zmianą dla rolników będzie od nowego roku to, że wnioski o przyznanie płatności bezpośrednich oraz płatności obszarowych PROW składać będzie można tylko w formie elektronicznej (za pośrednictwem aplikacji e-wniosek).

Obowiązek taki wynika z rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 809/2014 z 17 lipca 2014 r., zgodnie z którym od 2018 r. wszystkie wnioski o przyznanie płatności muszą być składane na elektronicznym formularzu geoprzestrzennego wniosku.

Nadal możliwe będzie złożenie wniosku w formie papierowej, jednak rozwiązanie to będzie dostępne tylko dla tych rolników, którzy nie są w stanie złożyć wniosku w wersji elektronicznej.

W 2018 r. przewiduje się także wprowadzenie dodatkowego, uproszczonego trybu ubiegania się o przyznanie płatności, dostępnego dla rolników, których sytuacja nie zmieniła się względem roku 2017. W takim przypadku wystarczy, w terminie  od dnia 15 lutego do dnia 14 marca 2018 r., złożyć oświadczenie o braku zmian względem zeszłorocznego wniosku.

- Jakie jeszcze działania zostały zaplanowane na ten rok??

- W 2018 r. będziemy realizowali 21 projektów strategicznych SOR (w tym 16 prowadzonych samodzielnie, a 5 we współpracy z innymi członkami Rady Ministrów). Szczególne znaczenie ma tu Pakt dla obszarów wiejskich na lata 2017-2020 (2030). Zapewni on odpowiednie ukierunkowanie wsparcia na rzecz obszarów wiejskich wielu podmiotów (administracji rządowej i samorządowej, lokalnych społeczności, organizacji społecznych i zawodowych). Realizowany będzie na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym przy wykorzystaniu środków krajowych i UE. Równie istotnym elementem SOR i Paktu jest pakiet działań skierowanych dla obszarów zagrożonych trwałą marginalizacją m.in. małych miast, wsi i osiedli popegeerowskich, obszarów usytuowanych z dala od dużych ośrodków miejskich lub na styku granic województw, które cechuje szereg negatywnych zjawisk o charakterze społeczno-gospodarczym, niekorzystnie wpływających na ich rozwój. Założenia Paktu zostały przekazane pod obrady KERM we wrześniu 2017 r. i zakładam, że na początku 2018 roku zostanie on przyjęty w drodze uchwały Rady Ministrów.

Ponadto zwracam uwagę, że priorytetem na nadchodzący rok są także innowacje. Będzie kontynuacja zadań w ramach Sieci na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich przez wojewódzkie ośrodki doradztwa rolniczego oraz Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie oraz resort. Będą prowadzone prace nad rozwiązaniami systemowymi na rzecz zwiększenia efektywności współpracy pomiędzy nauką a praktyką w ramach projektu „Efektywny system doradztwa rolniczego”, przy założeniu uzyskania dofinansowania w ramach programu Gospostrateg. Będziemy także prowadzić szkolenia rolników i doradców w ramach PROW.

Podejmowane działania podporządkowane są naszym głównym celom: opłacalności produkcji rolnej, poprawie jakości życia i pozarolniczym miejscom pracy na obszarach wiejskich, usprawnieniu administracji obsługującej rolnictwo oraz rozwojowi rynków rolnych. Ich realizacja przywraca wieś i tereny wiejskie do głównego nurtu rozwoju kraju zmniejszając jednocześnie dystans dzielący wieś od miasta.

- Ostatnio wiele mówiło się o propozycjach Komisji Europejskiej w sprawie Wspólnej Polityki Rolnej po roku 2020. Jaka jest Pana opinia na temat tych propozycji?

- WPR powinna pozostać ważną polityką Unii, biorąc pod uwagę zarówno nowe potrzeby, wyzwania i zobowiązania międzynarodowe, ale także to, że cele WPR określone w Traktacie pozostają wciąż aktualne, a ich wypełnienie jest ważnym jej zadaniem. Przyszła WPR, funkcjonująca w warunkach coraz bardziej otwartego rynku UE i realizująca nowe funkcje publiczne wymaga silnego finansowania z budżetu UE – osiągnięcie wielu ambitnych celów wskazanych w komunikacie w pełni zależy od rozstrzygnięć budżetowych.

Uważam, że odpowiedni budżet WPR i wyrównanie płatności bezpośrednich są niezbędne dla zapewnienia sprawnego funkcjonowania jednolitego rynku produktów rolnych w UE. Rolnicy unijni wypełniają te same wymagania w zakresie dostarczania dóbr publicznych. Zakładane wzmocnienie wymiaru środowiskowego i klimatycznego WPR wymaga w pierwszej kolejności definitywnego odejścia od różnic w poziomie wsparcia odzwierciedlających intensywność produkcji sprzed kilkunastu już lat. Wyrównanie płatności bezpośrednich nie może być odraczane w czasie. Polska nie popiera pomysłu współfinansowania płatności bezpośrednich. Taki krok byłby zagrożeniem dla funkcjonowania jednolitego rynku, zasad równej konkurencji i wspólnotowości tej polityki w przyszłości. Za wyrównaniem płatności bezpośrednich opowiedziały się też inne państwa (Litwa, Słowacja, Łotwa).

Niepokojące jest też w Komunikacie pominięcie utrzymania instrumentów siatki bezpieczeństwa dla rynków rolnych. Zarówno płatności bezpośrednie, jak i instrumenty wspólnej organizacji rynków rolnych powinny mieć nadal podstawowe znaczenie dla stabilizacji dochodów europejskich rolników. Wzmocnienie zarządzania ryzykiem jest potrzebne, jednakże powinno być uzupełnieniem stosowanych do tej pory podstawowych instrumentów stabilizujących rynki rolne.

Najwięcej pytań i wątpliwości wzbudza, proponowany przez KE, nowy model WPR, polegający m.in. na przekazaniu znacznie większej odpowiedzialności państwom członkowskim za wdrażanie Wspólnej Polityki Rolnej. Na grudniowej unijnej radzie ministrów ds. rolnictwa delegacje w większości podkreślały także konieczność wzmocnienia ambicji  środowiskowych WPR, innowacji i transferu wiedzy, ułatwienia wymiany pokoleniowej, wsparcia dla małych i średnich gospodarstw oraz uproszczenia zasad dotyczących polityki rolnej.

Pełna ocena będzie możliwa po przedstawieniu, prawdopodobnie w maju tego roku, wieloletnich ram finansowych.

opracowano w MRiRW