Dokument ten jest aktualizacją dotychczas obowiązującego programu, który wskazywał działania mające na celu odrodzenie tradycji pasterskiej Beskidów oraz Jury Krakowsko- Częstochowskiej.
Stopniowy zanik wypasu owiec wpływa niemal nieodwracalnie na zarastanie cennych przyrodniczo terenów Beskidów i Jury Krakowsko-Częstochowskiej ekspansywnymi gatunkami roślin i samosiejkami drzew. To z kolei prowadzi do zubożenia przyrody oraz powoduje nieodwracalne zmiany w tradycyjnym krajobrazie, pozbawiając go m.in. walorów turystycznych.
Aby temu zapobiec w 2007 roku Samorząd Województwa Śląskiego przystąpił do realizacji Programu Owca Plus. Program zakładał przywrócenie gospodarki pasterskiej w Beskidach i na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej.
Owca Plus to przykład praktycznej realizacji czynnej ochrony cennych przyrodniczo hal i polan górskich Beskidów oraz muraw Jury Krakowsko-Częstochowskiej poprzez powstrzymanie sukcesji lasu w oparciu o gospodarkę pasterską. Ponadto Program wpływa pozytywnie na kultywowanie tożsamości kulturowej, związanej z pasterstwem, stymuluje rozwój produktów tradycyjnych i regionalnych, rękodzieła, a także rozwój turystyki kulturowej.
W latach 2008-2014 na realizację Program Owca Plus Województwo Śląskie przeznaczyło łącznie 4 mln złotych. W roku 2014, dzięki wsparciu z Programie, wypasano w Beskidach około 2500 sztuk zwierząt, na Jurze – 370 sztuk zwierząt (228 owiec i 142 kóz).
Zarówno w Beskidach, jak i na Jurze wypasający otrzymują wynagrodzenie za przeprowadzenie wypasu. Pasterze i hodowcy owiec mogą liczyć także na wsparcie związane z opieką nad stadem, m.in. opiekę weterynaryjną i zakup wyposażenia przydatnego przy hodowli.
W Beskidach ze środków finansowych Programu Owca Plus odremontowano stare i wybudowano nowe pasterskie szałasy, koliby czy bacówki z których korzystają bacowie, a także infrastrukturę pasterską (np. poidła, koszory). Ponadto zakupiono sprzęt do wyrobu serów (np. kotły, puciery, czerpaki, formy, bański, stoły do wyroby bryndzy). Obiekty te usytuowane są w pobliżu szlaków turystycznych, co podnosi atrakcyjność tych terenów oraz umożliwia sprzedaż produktów owczych. Na Jurze z kolei na potrzeby wypasu zakupiono mobilną infrastrukturę pasterską (np. przyczepy do przewozu zwierząt, ludzi, mobilne bacówki), która umożliwia wypasającym skuteczną obsługę wypasu zwierząt oraz utrzymanie terenów wypasu. W wyniku realizacji Programu zostały zarejestrowane dwa nowe zawody – bacy i juhasa, respektowane również w Unii Europejskiej.
W wyniku przeprowadzonych szkoleń i warsztatów w 2014 zakończonych egzaminem państwowym, kwalifikację w zawodzie baca mistrz uzyskały dwie osoby, baca czeladnik – 18 osób, juhas – cztery osoby.
Dzięki realizacji Programu wzrosło pogłowie owiec, dostępność wyrobów owczych (sery: oscypek, bundz, redykałka, bryndza, itp.), wzbogacił się asortyment produktów lokalnych oraz nastąpił rozwój gospodarczy obszarów objętych Programem. Organizowane w ramach Programu imprezy, m.in. „Międzynarodowe Mistrzostwa Polski w Podawaniu Baraniny”, miały także na celu przywrócenie tradycji jadania baraniny i jagnięciny w Polsce, promując ich prozdrowotne i smakowe walory.
Ważne są także efekty przyrodnicze. Monitoring wykazał w wielu przypadkach poprawę, a przynajmniej utrzymanie stanu zachowania siedlisk przyrodniczych.
Program spełnił swoje zadanie. Po dwuletnim okresie pilotażowym (2008-2009) Zarząd Województwa Śląskiego przyjął Program Owca Plus na lata 2010-2014. Aby podtrzymać, utrwalić i poszerzyć dotychczasowe osiągnięcia Programu Owca Plus, konieczne stało się kontynuowanie podjętych działań.
Prace nad aktualizacją Programu poprzedzone zostały konsultacjami, m.in. z hodowcami owiec i kóz, przedstawicielami środowisk rolniczych, Zespołem Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego, Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Śląskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego, przedstawicielami NGO.
Zarząd Województwa Śląskiego podjął decyzję o kontynuowaniu programu. 7 maja podjęto uchwałę o przyjęciu „Wojewódzkiego Programu Aktywizacji Gospodarczej oraz Zachowania Dziedzictwa Kulturowego Beskidów i Jury Krakowsko-Częstochowskiej – Owca Plus do roku 2020”.
Program przewiduje ochronę dotychczasowych hal i polan górskich Beskidu Śląskiego i Żywieckiego oraz muraw kserotermicznych Jury Krakowsko-Częstochowskiej.
W roku bieżącym na wspieranie zadań określonych w programie przeznaczona została z budżetu Województwa Śląskiego kwota 553 tys. zł, z tego 465 tys. na realizację czynnej ochrony hal i polan Beskidów oraz muraw Jury Krakowsko-Częstochowskiej.
