Gospodarstwa opiekuńcze polegają na łączeniu działalności rolniczej z opieką nad osobami potrzebującymi wsparcia. Najważniejszą cechą charakterystyczną takich gospodarstw jest wykorzystywanie potencjału gospodarstwa rolnego do prowadzenia działań przede wszystkim o charakterze terapeutycznym, opiekuńczym i integracyjnym. W sytuacji gdy społeczeństwo starzeje się, istnieje coraz większe zapotrzebowanie na tego typu usługi - jest to szansa dla wielu gospodarstw rolnych na rozwój w tym kierunku.

W Polsce to nowa idea, jednak w wielu krajach Europy doskonale funkcjonuje. Aby zapoznać osoby działające w temacie rolnictwa społecznego (m.in. doradców rolniczych) z rozwiązaniami jakie sprawdziły się w innych krajach, Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie zorganizowało trzy zagraniczne wizyty studyjne nt. „Zagraniczne dobre praktyki w zakresie łączenia rolnictwa i działalności opiekuńczej” do Norwegii, Holandii i Włoch. Celem wizyt było zapoznanie uczestników z systemem prawno-instytucjonalnym oraz założeniami organizacyjnymi i dobrymi praktykami w zakresie funkcjonowania gospodarstw opiekuńczych w poszczególnych krajach.

Odbyło się to w ramach projektu „GROWID: Gospodarstwa opiekuńcze w rozwoju obszarów wiejskich wobec wyzwań demograficznych” finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach strategicznego programu badań naukowych i prac rozwojowych „Społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się rynków” GOSPOSTRATEG.

Jako uczestnik wyjazdu do Włoch odwiedziłam różne typy gospodarstw rolnych zajmujących się działalnością społeczną. Każde z nich miało swoją specyfikę, związaną z rodzajem produkcji rolnej w powiązaniu z działalnością terapeutyczną, opiekuńczą, a także edukacyjną. Zaobserwować można było dużą współpracę gospodarstw z różnymi organizacjami: kooperatywami, spółdzielniami, a także mieszkańcami danego regionu. Osoby prowadzące gospodarstwa to w większości rolnicy ekologiczni, osoby bardzo zaangażowane społecznie, czujący potrzebę pomagania innym. Aspekt społeczny jest dla nich kluczowy, natomiast zysk finansowy ma znaczenie drugorzędne.

Wśród odwiedzonych gospodarstw wzorcowym przykładem  jest rodzinne Gospodarstwo Dosso Badino w Lombardii. Położone w pięknej kotlinie, wśród winnic Franciacorty, na garbie w XVIII-wiecznym opactwie ( stąd nazwa DOSSO BADINO), początkowo funkcjonowało jako gospodarstwo rolne  zajmujące się produkcją mleka. Potem  działalność rozwinięto także w kierunku agroturystyki. Zarządzane jest przez właścicielkę, ma powierzchnię około 25-30 hektarów (użytki zielone, sady owocowe, owoce miękkie, warzywa). Przy pracach polowych wynajmowany się sprzęt, a także dodatkowo zatrudniani pracownicy (ok. 6 osób).

Gospodarstwo Dosso Badino prowadzi szereg różnych aktywności społecznych: przyjmowane są w nim osoby od 20 do 63 roku życia (z niepełnosprawnościami: często z zespołem Downa, mające nadzór kuratora). Z podopiecznymi prowadzona jest 2 razy w tygodniu działalność aktywizująca: jeden dzień przez 3 godziny odbywa się przyrządzanie prostych posiłków (w zakresie dostosowanym do możliwości tych osób), drugi dzień (4 godziny) ta sama grupa przyrządza przetwory np. dżemy, marmolady. Osoby te  są pod opieką edukatora. Produkty z którymi pracują (owoce, warzywa) pochodzą z własnego gospodarstwa, ale są także przekazywane od okolicznych rolników np. z nadwyżek. Gospodarstwa rolne są zrzeszone w sieci i mają ze sobą częsty kontakt. Od 2 lat w Dosso Badino jest realizowany projekt „Niezależne życie” polegający na weekendowych pobytach osób z niepełnosprawnościami połączonych z noclegami. Odbywa się to 10 razy w roku i ma przystosować osoby na co dzień będące pod stałą opieką rodzin do większej samodzielności. Jednocześnie w tym czasie ich bliscy mogą odpocząć, a edukatorzy przejmują rolę opiekunów i aktywizatorów. Finansowanie projektu pochodzi z wygranego przetargu, fundusze zapewnia region Lombardia. Dodatkowo włączają się w to organizacje charytatywne, fundacje, są także organizowane konkursy przez banki.

Przez cały rok w gospodarstwie organizuje się inne aktywności  np. zajęcia dla dzieci. Odbywają się na terenie farmy edukacyjnej, poznawane są znajdujące się tam zwierzęta : np. krowy, konie, osły, kozy, owce, świnki karłowate, gęsi, kaczki, kury, gołębie. Farmy dydaktyczne to połączenie gospodarstwa, agroturystyki i działalności edukacyjnej, w których szkoły, rodziny i wszyscy obywatele mogą odkrywać środowisko wiejskie, pochodzenie środków spożywczych i techniki przetwarzania typowych produktów, poprzez kontakt z wsią, zwierzętami i życiem wiejskim.

W 2016 uruchomiono projekt o charakterze społecznym LEGAMI, który kładł duży nacisk na kontakty społeczne osób, jego celem było przywrócenie jakości relacji między ludźmi, budowanie wspólnych doświadczeń i troski o społeczność wiejską.

Gospodarstwo Dosso Badino jako prywatne nie korzysta z pieniędzy agencji zdrowia, ponieważ nie ma swoich edukatorów, współpracuje jednak ze spółdzielniami które wysyłają  swoich edukatorów, lekarzy, psychologów etc. Działalność prowadzona przez Dosso Badino jest bardzo poszukiwana, bo łączy działalność gospodarstwa rolnego z prywatnym i dodatkowo ma funkcje społeczne.

W gospodarstwie niedługo rozpocznie się nowy projekt dla osób z zespołem Downa, które przebywając w gospodarstwie będą wypracowywać samodzielność. Warto podkreślić, że prowadzona jest tutaj także restauracja, a kuchnia gospodarstwa i agroturystyki DOSSO BADINO oferuje tradycyjne dania brescińskie dzięki wykorzystaniu szerokiej gamy typowych lokalnych produktów rolnych.

 Rozwój projektów przyczynił się do tego, że rodzice chorych dzieci chcą, aby brały w nich udział, dzięki czemu mogą zapewnić im większą samodzielność i wdrożyć do życia. Mimo, że podopieczni nie przebywają na terenie upraw, to wymagana jest od nich minimalna choćby aktywność, np. pomaganie przy pracach w restauracji.

Dobrze układa się także współpraca z kościołem, jest wielu chętnych wolontariuszy (którzy np. w ramach obowiązków dowożą osoby niepełnosprawne do gospodarstwa), dzięki temu rodzice chętniej umieszczają tam swoje dzieci. Gospodarstwa  zrzeszone są w sieci, którą zarządza region Lombardia, przez co współpraca przebiega efektywnie.

Jak widać przedstawione gospodarstwo prężnie funkcjonuje w oparciu o rolnictwo, działalność społeczną, dzięki dużemu zaangażowaniu właścicieli, a także dużej współpracy regionalnej.

Wyjazd studyjny do Włoch i wszystkie odwiedzone gospodarstwa dały doskonały podgląd jak funkcjonują tamtejsze gospodarstwa opiekuńcze, które rozwiązania sprawdziły się, jakie można napotkać problemy, jaki jest odbiór społeczny takiej działalności. Myślę, że ta idea będzie mieć szansę na rozwój także w polskich warunkach.

Artykuł powstał w oparciu o wizytę studyjną do Włoch nt. „Zagraniczne dobre praktyki w zakresie łączenia rolnictwa i działalności opiekuńczej w ramach projektu „GROWID: Gospodarstwa opiekuńcze w rozwoju obszarów wiejskich wobec wyzwań demograficznych” finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach strategicznego programu badań naukowych i prac rozwojowych „Społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się rynków” GOSPOSTRATEG”

https://growid.pl/