Koniec zimy kojarzy się z topieniem marzanny. Marzanna inaczej zwana tez Moreną, Marzaniokiem, Śmiercichą to kukła będąca uosobieniem zimy i śmierci. Wyprowadzenie jej poza granice wsi i utopienie lub spalenie było konieczne by przywołać wiosnę. Obrzędu tego dopełniano w czwartą niedzielę Wielkiego Postu. Współcześnie łączymy to z początkiem kalendarzowej wiosny (21 marca).

Począwszy od XIX wieku zwyczaj ten stopniowo zmieniał się w zabawę, w której udział brały dzieci i młodzież. Orszak topiący marzannę podążał zgodnie z pewnymi rytuałami. Należało przestrzegać określonych zakazów aby uniknąć nieszczęścia np. wystrzegać się dotykania pływającej po wodzie kukły (groziło to uschnięciem ręki), oddalić się z miejsca „egzekucji” bez oglądania się za siebie (by uniknąć choroby) i uważać by nie upaść, gdyż zwiastowało to śmierć. .

W niektórych regionach Polski np. na Śląsku następnego dnia po utopieniu Marzanny wnoszono „nowe latko” do wsi zwane też maikiem, gaikiem czy lateczkiem. Była to najczęściej gałąź jodły albo sosny przystrojona wstążkami, świecidełkami, koralikami, kryzami z karbowanego papieru. Przystając przed każdym kolejnym domem na wsi młodzież śpiewem prosiła o datki – jajka, placki, obwarzanki, drobne pieniądze słowami:

„Do tego domu wstępujemy,

Zdrowia szczęścia winszujemy,

Zdrowia, szczęścia i wszystkiego,

Od Jezusa, od samego,

Na ten nowy rok,

Co go Pan Bóg dał,

Nasz gaik zielony, pięknie ustrojony.”

Nowy rok na wsi oznaczał wczesną wiosnę czyli nowy rok wegetacyjny i gospodarczy.

Na podstawie: Renata Hryń – Kuśmierek, Zuzanna Śliwa „Encyklopedia tradycji polskich”