Zima - to pora spoczynku dla roślin i odpoczynku dla ogrodnika, ale nie należy ulegać złudzeniu, że ogród zapadł w sen zimowy. Niebezpieczeństwem czyhającym na hodowalane rośliny jest przemarzanie. W pogodny, słoneczny dzień i mroźną noc może dojść do oparzeń słonecznych oraz pęknięcia kory. W śnieżne zimy, na skutek zbyt obfitych opadów śniegu, może dojść do połamania gałęzi drzew i krzewów. Dlatego  należy zadbać o zabezpieczenie roślin przed zimnem i wiatrem. Najodpowiedniejszą porą na te prace jest koniec jesieni i początek zimy.
Odśnieżanie, strzepywanie nadmiaru śniegu z gałęzi; co prawda zaśnieżone gałęzie sosny lub innego iglaka wyglądają pięknie, ale zbytnie obciążenie może doprowadzić do uszkodzeń a nawet złamań. W czasie odwilży warto sprawdzić i poprawić ochronę roślin oraz stan ogrodzenia by nie dochodziło do wizyt zwierząt, które uszkadzają korę drzew, obgryzając ją. Bardziej pracowici ogrodnicy mogą pobielić drzewa (oczywiście chodzi o drzewa owocowe a nie iglaki). Można również zamontować karmniki dla ptaków i dokarmiać je w trudnych zimowych miesiącach - co jest bardzo pouczającym zajęciem, jeśli posiada się małoletnie pociechy. W lutym można przeprowadzić cięcia pielęgnacyjne drzew i krzewów oraz wysiać niektóre nasiona, np. szałwię, goździki, begonie.

GRUDZIEŃ - jeśli spadnie śnieg, to najlepiej tak go odgarniać aby więcej było go pod krzewami i drzewami oraz w miejscach, gdzie zimują byliny. Gdy opady śniegu są mocne a śnieg mokry i ciężki to najlepiej strząsać go z gałęzi aby się nie połamały. Jeżeli wcześniej nie zadbaliśmy o ochronę roślin przed mrozem, to można to jeszcze zrobić w grudniu.
W czasie odwilży można wykonać cięcia pielęgnacyjne drzew oraz podciąć dzikie odrosty drzew owocowych: jabłoni, grusz i śliw. W cieplejsze dni można rozrzucić kompost na grządkach i pozgrabiać resztki opadłych liści.
Pod koniec grudnia rozpoczyna się bielenie drzew owocowych. Zabieg ten ma na celu zapobieżenie pękaniu kory pod wpływem niskiej temperatury.
      Grudzień jest najciemniejszym miesiącem w całym roku, słońce świeci tylko 8 godzin na dobę i jeśli śnieg nie spadnie, to jest ogólnie dość ponuro. Na szczęście jest na to rada; światełka i inne ozdoby bożonarodzeniowe. Każdy szanujący się właściciel ogródka aranżuje przynajmniej jedną kompozycję świetlną. Najlepiej nadają się do tego oczywiście choinki - jodły, świerki a nawet sosny. Ciekawy efekt można również osiągnąć rozwieszając lampki na ogołoconych koronach drzew liściastych.

Przy planowaniu ogródka warto pomyśleć o jednym drzewku, które będzie rozświetlać ponure grudniowe i styczniowe wieczory i posadzić je w odpowiednio eksponowanym miejscu.

Rośliny, które zdobią ogród w grudniu.

Trwałą dekoracją ogrodu na początku zimy może być kapusta ozdobna, która dobrze wygląda nawet przy przymrozkach. Efektownie wyglądają krzewy ostrokrzewu o błyszczących liściach i czerwonych owocach, niewysokie krzaczki golterii gęsto obsypane kulistymi, czerwonymi owocami i rokitnika zwyczajnego obklejone drobnymi pomarańczowymi owocami. Dobrze w śniegu wyglądają owoce dzikiej róży i róży pomarszczonej oraz berberysów.
Bardzo ciekawie wyglądają kwiatostany traw ozdobnych, szczególnie gdy pokryją się szronem.
W grudniu na ogródku raczej nic nie kwitnie, ale na pociechę mamy kwiaty doniczkowe - wiele z nich pięknie rozkwita w okresie zimowym. Przykładem może być zygokatus zwany też grudnikiem, cyklamen perski, hipeastrum, azalia indyjska, wilczomlecz lśniący, guzmania czy kalanchoe. Od jesieni do późnej wiosny kwitnie też wiele odmian storczyków.

STYCZEŃ - Najlepszy dla roślin z naszej strefy klimatycznej jest mroźny styczeń, ponieważ są one nastawione na zimowy spoczynek. Niektóre rośliny potrzebują mrozu aby wykiełkować; np. pierwiosnki. Wysiać je należy do skrzynek, przycisnąć nasiona do podłoża aby nie wymyła ich woda i wystawić na zewnątrz. Jeśli wystąpią obfite opady śniegu należy regularnie usuwać śnieg z drzew i krzewów aby nie dopuścić do uszkodzeń spowodowanych nadmiernym obciążeniem. Z ziemi śniegu nie należy usuwać, gdyż chroni przed zimnem.
Styczeń to odpowiedni czas na przeprowadzenie zabiegu bielenia drzew, który zapobiega pękaniu kory na pniach. Przyczyną pękania kory jest silne nagrzewanie się pni w ciągu dnia (zwłaszcza w słoneczne dni) a następnie schładzanie w nocy. Tak gwałtowne zmiany temperatury powodują naprzemienne rozszerzanie i kurczenie się tkanki kory a w rezultacie tworzenie się podłużnych pęknięć. Bielenie pni wapnem powoduje, że w ciągu dnia słabiej się nagrzewają bowiem biały kolor odbija promienie słoneczne.
Co pewien czas należy sprawdzać stan zabezpieczenia roślin; sprawdzić osłony i okrycia ochraniające przed zimnem i szkodnikami. Jeżeli ziemia nie jest zmarznięta można rozrzucić resztki starego kompostu.
W styczniu powinno się wysiać rozsadę kwiatów heliotropu - trzeba pamietać, że roślina wolno kiełkuje i musi być 2 razy przesadzana.

Rośliny, które zdobią ogród w styczniu.

Pod koniec stycznia może zakwitnąć w ogrodzie ciemiernik biały - roślina alpejska, która nie boi się chłodu ani śniegu. Ciemierniki należy posadzić w miejscu zacisznym i niezbyt słonecznym, w glebie bogatej w wapno, wilgotnej i gliniastej. Z krzewów w styczniu zakwitają delikatnie pachnące oczary o kwiatach przypominających pędzelki.
Efektownie wyglądają krzewy ostrokrzewu o błyszczących liściach i czerwonych owocach, niewysokie krzaczki golterii, gęsto obsypane kulistymi, czerwonymi owocami, śnieguliczek ozdobionych białymi lub różowymi jagodami i rokitnika zwyczajnego obklejone drobnymi pomarańczowymi owocami. Dobrze w śniegu wyglądają owoce dzikiej róży i róży pomarszczonej oraz berberysów.
Bardzo ciekawie wyglądają kwiatostany traw ozdobnych szczególnie gdy pokryją się szronem.
W styczniu kwitnie wiele kwiatów doniczkowych - zygokatus zwany też grudnikiem, cyklamen perski, hipeastrum, azalia indyjska, wilczomlecz lśniący, guzmania czy kalanchoe. Od jesieni do późnej wiosny kwitnie tez wiele odmian storczyków.

LUTY - W lutym dni stają się coraz dłuższe i przyroda zaczyna przygotowywać się powoli do wiosny. Jeśli występują opady śniegu to należy go podgarniać pod drzewa i krzewy a przy opadach intensywnych należy strząsać śnieg z gałęzi w celu zabezpieczenia przed złamaniem. Luty bywa czasem bardzo mroźny - taka pogodę najlepiej okryć rośliny włókniną czy tekturą.
Zabiegi pielęgnacyjne : jeżeli pogoda pozwala to rozpoczynamy nawożenie gleby.
Pod koniec lutego przeprowadza się cięcia pielęgnacyjne drzew i krzewów - wyciąć należy gałęzie uschnięte, połamane i dotknięte chorobą. Można prześwietlić krzewy jagodowe takie, jak: porzeczki, agrest czy jagoda kamczacka. Przycinamy żywopłoty i krzewy ozdobne kwitnące latem.
Wysiew nasion: można wysiać do pojemników nasiona roślin jednorocznych o przedłużonym okresie wegetacji takich, jak: szałwia, begonia, lobelia, żeniszek, petunia, werbena czy lewkonie.
Pod koniec lutego zaczyna się wysiewać pod szkłem lub folią warzywa takie jak marchew, por czyrzodkiew.
Sadzonkowani:  luty i marzec to dobry czas na rozmnażanie z sadzonek roślin - można tak rozmnażać koleusy czy pelargonie.

Od końca lutego przyroda zaczyna się budzić i można już zacząć nawozić np. kompostem drzewa i krzewy, a na trawniku rozsypać wapno - nawet wtedy, gdy nie stopniał jeszcze śnieg. Po takim zabiegu trawa zacznie pięknie rosnąć.
Kwiaty kwitnące w lutym: ciemierniki, a na przełomie lutego i marca ranniki zimowe.
Krzewy kwitnące w lutym: leszczyna, oczary, a na przełomie lutego i marca wawrzynek wilczełyko.

Coraz częściej uprawiamy w swoich ogrodach rośliny, które pochodzą z miejsc o łagodniejszym klimacie. I choć w  okresie zimowym wymagają zabezpieczenia, to jednak warto posadzić je w swoim ogrodzie, bo są to z reguły rośliny bardzo dekoracyjne. Najpierw należy poznać jak przebiega ich wegetacją. Są to z reguły rośliny przyzwyczajone do długiej i ciepłej jesieni. Często w ogóle nie zapadają zimą w spoczynek a tylko spowalniają wegetację - tak jest w przypadku roślin zimnozielonych.

Dodatkowo rośliny pochodzące ze stref łagodniejszego klimatu źle znoszą duże skoki temperatury, częste w naszym klimacie na przedwiośniu. Nie lubią też silnych wiatrów (lepiej sadzić je w miejscach osłoniętych) i ostrych mrozów.
Jeśli w ogrodzie posadzone są iglaki w formie kolumnowej, to należy zadbać aby silne opady śniegu ich nie zniekształciły. W tym celu roślinę należy obwiązać spiralnie sznurkiem na całej długości rośliny. Należy pamiętać aby nie ściągać rośliny zbyt mocno.

W listopadzie wykonuje się ostatnie cięcia pielęgnacyjne.
Należy również pamiętać o regularnym usuwaniu opadłych liści, które należy grabić. Opadłe liście i gałazki można przeznaczyć na kompost.

Prace związane z przygotowaniem roślin do zimy

Czasem ochrona przed zimą zaczyna się już na etapie sadzenia: wiele wrażliwszych na mrozy roślin lubi miejsca zaciszne i osłonięte od wiatru a niektóre nie lubią jeszcze dodatkowo ostrego słońca. Przed rozpoczęciem prac związanych z zimowym zabezpieczeniem roślin należy obficie podlać rośliny - należy to zrobić przed silniejszymi mrozami.
Odpowiednim czasem do rozpoczęcia prac zabezpieczających jest późna jesień; kiedy temperatura spada do około 0°C. Pogoda powinna być pochmurna, ale bezdeszczowa.
Na początek warto wyściółkować ziemię pod roślinami - odpowiedni materiał to liście, kora, trociny lub torf. Ten zabieg zabezpiecza przed utratą wilgoci i głębokim zamarznięciem gleby.
Następnie należy osłonić naziemne części roślin – najprościej zrobić osłonę z tzw. stroisza, czyli gałązek jodłowych lub świerkowych. Można osłony wykonać również z mat słomianych lub trzcinowych, albo plastykowej siatki - pod warunkiem, że jest przewiewna. W uprawie amatorskiej lepiej jednak stosować materiały naturalne. Można również zakupić w specjalistycznych sklepach ogrodniczych białą agrowłókninę o gramaturze 50 g/m kw i owinąć nią krzewy lub korony drzew. Do otulenia roślin takich, jak róże czy magnolie, można użyć również papieru lub słomy.

Rośliny ozdobne wymagające zabezpieczenia na zimę

Drzewa, krzewy i pnącza ozdobne 

- Różaneczniki i azalie - należy okopcować suchą ziemią - kopczyk o wys. około 20 cm. można zabezpieczyć dodatkowo gałązkami iglaków.

- Róże - również okopcować suchą ziemią - kopczyk o wys. około 20 cm. Nie należy przycinać pędów bo zatrzymują one śnieg. Przycinanie wykonać dopiero wiosną. Trochę trudniej zabezpieczyć róże pienne - trzeba je delikatnie przygiąć do ziemi i okopcować koronę. Również młode róże pienne należy zdjąć z podpór i przykryć kopczykiem.

- Wrzosy i wrzośce - po pierwszych przymrozkach warto wrzosowisko przykryć na zimę gałązkami najlepiej sosnowymi, które należy usunąć wiosną. Lepiej nie przykrywać wrzosowiska opadłymi liścimi, bo może to powodować gnicie roślin.

- Ostrokrzewy - wrażliwe na mrozy; poniżej -15 st.C mogą wymarzać. Najlepsze są miejsca zaciszne, osłonięte od wiatru, z niezbyt dużymi wahaniami temperatury. Najlepiej owinąć je słomianymi matami.

- Hibiskusy ogrodowe - są wrażliwe na mrozy, najlepiej owinąć je słomianymi matami ewentualnie zabezpieczyć gałązkami iglaków. W naszym kraju najlepiej czują się w południowo-zachodnich regionach, ale i tam zawsze trzeba je zabezpieczać na zimę.

- Powojniki - naziemne części powojników należy zabezpieczyć podobnie, postępując bardzo ostrożnie, gdyż jest to roślina krucha i delikatna. Najlepiej zabezpieczyć roślinę za pomocą kopczyka z torfu, kompostu albo ziemi zmieszanej z liśćmi. Usypujemy kopczyk wokoło nasady. Można też okryć dolna część pędów korą, liśćmi lub gałązkami iglaków.

- Hortensje- krzewy uprawiane w naszych ogrodach, to mieszańce pochodzące z gatunków rosnących w cieplejszym klimacie niż nasz i dlatego dość trudno znoszą ostrzejsze zimy. Z reguły marzną tylko do poziomu śniegu. Ponieważ większość pąków kwiatowych uformowanych minionego lata znajduje się w górnej części pędów, może się zdarzyć, że przemarznięty krzew wypuści liście i pędy, ale nie zakwitnie. Dlatego najlepiej hortensje okryć na zimę. Łatwiejszą w uprawie jest hortensja bukietowa, która znacznie lepiej znosi mroźne zimy; w cieplejszych rejonach i w zacisznych miejscach, wcale nie trzeba jej zabezpieczać na zimę.

- Magnolie - młode rośliny trzeba zabezpieczyć przed mrozem - najlepiej okryć słomą. Sadząc wybrać miejsce osłonięte od silnych wiatrów. W czasie ostrych zim mogą zostać uszkodzone pąki kwiatowe - wtedy magnolie w ogóle nie zakwitną. Wrażliwsze na mrozy są magnolie purpurowe i pośrednie, mniej japońskie i gwiaździste.

- Budleja Dawida - niezbyt odporna na mrozy. Na zimę trzeba ją okrywać (tak jak róże krzaczaste) kopczykiem ziemi, kory, trocin lub liści. Z reguły ponad kopczykiem przemarza. Przemarznięte pędy przycina się a przycięte pędy szybko odrastają i obficie kwitną. Przed zima można też skrócić pędy do połowy, aby padający śnieg ich nie połamał.

- Katalpy - młodsze egzemplarze rośliny należy okryć na zimę, starsze egzemplarze radzą sobie z naszymi zimami.

- Aukuba japońska - ten zimozielony krzew, dość rzadko u nas spotykany, może zostać w ogrodzie na zimę pod warunkiem, że bardzo dobrze okryje się go i zabezpieczy.

- Berberysy - odmiany zrzucające liście są odporne na mrozy; trochę wrażliwsze są odmiany zimozielone; np. berberys Julianny powinien być zabezpieczony przed mrozem - szczególnie dotyczy to młodych krzewów.

- Irgi - jest podobnie, jak z berberysami; odmiany zrzucające liście są całkowicie odporne na mróz, zabezpiecza się tylko odmiany o zimozielonych liściach.

- Forsycja - niezbyt ostre zimy jej nie szkodzą, ale w czasie silnych mrozów mogą przemarzać pąki kwiatowe, dlatego najlepiej sadzić ją w zacisznych, osłoniętych od wiatru miejscach.

- Bukszpany - na obszarach Polski o łagodniejszym klimacie nie trzeba zabezpieczać, jeśli rośnie w miejscu osłoniętym od wiatru.

- Cyprysiki japońskie - mają małą odporność na mrozy. Wymagają okrywania na zimę i dobrze osłoniętego stanowiska. Silne, zimne wiatry powodują obumieranie pędów.

- Cedry himalajskie - w zależności od odmiany mają różną odporność na mrozy. Szczególnie wrażliwe są młodsze rośliny. W pierwszych latach uprawy wymagają okrywania na zimę. Starsze okazy są bardziej odporne na zimową aurę. Lepiej udają się w cieplejszych regionach Polski.

- Klon japoński - w surowe zimy może przemarzać; szczególnie młodsze okazy lepiej zabezpieczyć przed mrozem.

- Klon palmowy - jest dość odporny na zimowe warunki, ale lepiej go posadzić w osłoniętych od wiatru miejscach.

- Wiśnie ozdobne - niestety wszystkie wiśnie ozdobne są dość wrażliwe na mrozy, szczególnego zabezpieczenia na zimę wymagają wiśnie w pierwszym roku po posadzeniu.

- Kolkwicja chińska - jest wytrzymała na nasze mrozy - przemarza tylko w czasie bardzo suchych zim. Przed zimą warto ją obficie podlać.

- Pernecja chilijska (różowa) - ostrej zimy może nie przetrzymać. Można spróbować zabezpieczyć krzewinkę gałązkami świerkowymi.

- Hebe - wszystkie hebe w naturalnych warunkach można spotkać w Nowej Zelandii, stąd przyczyna ich małej odporności na mrozy. Heba dachówkowate można spróbować zabezpieczyć krzew agrowłókniną lub okryć stroiszem. Hebe Andersona musi zimować w pomieszczeniu - najlepiej w temperaturze 8-10 st.C. Nie dopuszczać do spadku temperatury poniżej 5 st.C.
UWAGA !!! wszystkie młode rośliny ozdobne posadzone w danym roku powinny być zabezpieczone na zimę.

Byliny i kwiaty dwuletnie wymagające zabezpieczenia:

- Jukka ogrodowa - na zimę należy ją zabezpieczyć przykrywając korzenie liśćmi lub gałązkami świerka.

- Liliowce - typu dormant są wytrzymałe na mrozy, natomiast liliowce półzimozielone z grupy semievergreen lub evergreen potrzebują okrycia na zimę. Liliowce typu softgreen są nieodporne na niskie temperatury - nie nadają się do uprawy w naszym klimacie.

- Złocienie - są wrażliwe na mrozy. Najlepiej uprawiać odmiany drobnokwiatowe, które są wytrzymalsze od wielkokwiatowych. Do uprawy w gruncie najlepiej nadają się odmniany osiągające wys. 30-40 cm. Przed zimą trzeba złocienie okryć torfem, liśćmi czy stroiszem. W okolicach o surowszym klimacie okrycie usuwać dopiero na początku kwietnia a rośliny okopać nagarniając ziemi na korzenie. Przekwitłe łodygi ścinać dopiero na wiosnę. Odmiany wielkokwiatowe nie wytrzymują mrozów; aby przeżyły zimę trzeba zapewnić im widne pomieszczenie o temperaturze 5-8 st.C.

- Astry bylinowe Frikarta nie są w pełni mrozoodporne.

- Astry alpejskie i tongolskie - rosnące często na skalniakach należy okrywać na zimę gałązkami drzew iglastych.

- Hiacynty - bardziej wrażliwe na mrozy niż inne rośliny cebulowe zimujące w gruncie. Po pierwszych przymrozkach warto przykryć je dość grubo słomą lub gałązkami drzew iglastych ewentualnie liśćmi.

- Lilie - gdy ziemia zacznie zamarzać okrywa się lilie słoma lub liśćmi. Bardziej ciepłego okrycia na zimę wymaga lilia wspaniała. Ponadto mogą jej zaszkodzić nadmierne zimowe opady.

- Żurawka - okryć na zimę.

- Inkarwilla Delavaya - wykazuje pewną wrażliwości na mrozy. W regionach kraju o łagodniejszym klimacie można ją zostawić na zimę w gruncie, ale należy ją zabezpieczyć przykrywając igliwiem lub suchymi liśćmi. W regionach o mroźniejszym klimacie lepiej przechować korzenie w pomieszczeniach.

- Bambusy okryć liśćmi lub stroiszem przy gruncie.

- Bratki - zimą, gdy ziemia przemarznie dobrze jest lekko przykryć roślinki rozsady na przyszły rok liśćmi, słomą lub gałęziami iglaków.

- Goździki gruntowe dwuletnie - na zimę delikatnie przykryć (nie przygniatać!) gałązkami drzew iglastych lub słomą.

- Stokrotki - wymagają jedynie lekkiego okrycia na zimę.

- Słonecznice - Roślina może mieć problemy z przezimowaniem w naszym klimacie. Wytrzymuje temperatury do -8.-9 st.C. Na zimę należy ją dobrze okryć i zabezpieczyć przed nadmierną wilgocią, której nie toleruje, szczególnie zimą. Wykopujemy rośliny cebulowe i bulwiaste zimujące w pomieszczeniach takie, jak: dalie, mieczyki, begonie bulwiaste, acidanterę dwubarwną, szczawiki, brodie, tygrysówki, krokosmie (montbrecje) .

       Rośliny ozdobne zimujące w pomieszczeniach:
Bieluń drzewiasty (datura), fuksje, kufliki, oleandry, heliotrop peruwiański, lawenda francuska, pelargonie, kufea hyzopolistna, lantana, koleusy (pokrzywki brazylijskie), odmiany wielkokwiatowe złocieni.

     Rośliny owocowe wymagające zabezpieczenia na zimę:

 brzoskwinie,

 morele,

 orzech włoski,

 jeżyny bezkolcowe,

winorośl.

       Zabezpieczenie urządzeń i narzędzi ogrodniczych

Narzędzia ogrodnicze należy dokładnie oczyścić, naostrzyć a na końcu zabezpieczyć odpowiednim smarem. Podobnie należy postąpić z kosiarką. Narzędzia i kosiarki należy przechowywać w suchym pomieszczeniu. Również meble ogrodowe lepiej schować w pomieszczeniu niż pozostawić na zimę w ogrodzie.
Po obfitych opadach mokrego śniegu najlepiej strząsać go z delikatniejszych odmian iglaków, co chroni je przed połamaniem, chociaż trochę psuje to efekt ośnieżonego ogrodu.

Źródło: Ogrodnik-amator