Motto Ustawy o Ochronie Zwierząt z dnia 21 sierpnia 1997 r. brzmi: „Zwierzę jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę".

Celem ustawy jest poprawa warunków utrzymania zwierząt gospodarskich oraz ograniczenie do minimum przypadków niehumanitarnego traktowania zwierząt. Reguluje ona postępowanie ze zwierzętami :

1. domowymi
2. gospodarskimi
3. wykorzystywanymi do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych,
4. używanymi do doświadczeń
5. utrzymywanymi w ogrodach zoologicznych
6. wolno żyjącymi (dzikimi)
7. obcymi faunie rodzimej.

Do realizacji przepisów ustawy zobowiązane są instytucje takie jak :

• - organy administracji rządowej
• - samorządy terytorialne
• - służby weterynaryjne ,
• - Państwowa Inspekcja Weterynaryjna
• - organizacje społeczne, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt

Poziom dobrostanu zwierząt jest tym wyższy im w większym stopniu zapewnia się chowanym zwierzętom pięć wolności:

• - wolność od głodu i pragnienia,
• - wolność od dyskomfortu,
• - wolność od bólu, urazów i chorób,
• - wolność od strachu i stresu,
• - wolność od zamanifestowania naturalnych zachowań.

Człowiek powinien zwierzętom:

• - Zapewnić pomieszczenie chroniące je przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi,
• - Zapewnić dostęp światła dziennego,
• - Umożliwić swobodny obrót ciała,
• - Zapewnić odpowiednią karmę i stały dostęp do wody,
• - Uwięź ma umożliwić swobodę ruchu i nie powodować urazów.

-  Zabronione jest trzymanie zwierząt domowych na uwięzi w sposób nie dłużej niż 12 godzin w ciągu doby, lub powodujący u nich uszkodzenie ciała,

-  Należy zapewnić odpowiednią karmę i stały dostęp do wody,

 - Długość uwięzi nie może być krótsza niż 3 m.

Osoba, która napotka porzuconego psa lub kota, w szczególności pozostawionego na uwięzi ma obowiązek powiadomić o tym najbliższe schronisko dla zwierząt, straż gminną lub Policję.

Zabronione jest rozmnażanie i handel zwierzętami, które nie mają rodowodu. Sprzedaż psów i kotów spoza hodowli, bez rodowodu – jest na mocy nowej ustawy zabroniona!
Od roku 2012 zabrania się rozmnażania psów i kotów w celach handlowych. Zakaz nie dotyczy hodowli zarejestrowanych w ogólnokrajowych organizacjach społecznych, których statutowym celem jest działalność związana z hodowlą rasowych psów i kotów.
Inaczej mówiąc, oznacza to że handel psami i kotami może dotyczyć jedynie zarejestrowanych hodowli czyli zwierząt posiadających rodowód.

1.  Prowadzenie hodowli psów rasy uznawanej za agresywną wymaga zezwolenia wydanego przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na planowane miejsce prowadzenia hodowli, lub utrzymywania psa na wniosek osoby zamierzającej prowadzić taką hodowlę, lub utrzymywać takiego psa.

2. Zezwolenia o, którym wyżej mowa nie wydaje się, a wydane cofa, jeżeli pies będzie, lub jest utrzymywany w warunkach i sposób zagrażający ludziom, lub zwierzętom.

Każde zwierzę wymaga humanitarnego traktowania tj. uwzględniające potrzeby zwierzęcia i zapewniające mu opiekę i ochronę.

Nieuzasadnione i niehumanitarne jest zabijanie zwierząt i znęcanie się nad nimi.

Przez znęcanie się nad zwierzętami rozumie się zadawanie, albo świadome dopuszczanie do bólu, lub cierpień.

Art. 12 : Zwierzęta gospodarskie
     Rozporządzenie MRiRW z dnia 15 lutego 2010 r. w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu zwierząt gospodarskich dla, których normy zostały określone w przepisach UE(Dz.U. 56/2010) - obejmuje ochroną cielęta z gatunku bydło domowe, świnie oraz kury nioski i brojlery.

    Rozporządzenie MRiRW z dnia 28 czerwca 2010 r. w sprawie minimalnych warunków utrzymywania gatunków zwierząt gospodarskich, innych niż te dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej (Dz.U.116/2010) - obejmuje ochroną bydło z wyjątkiem cieląt, konie, owce, kozy, strusie, przepiórki, perlice, lisy polarne, lisy pospolite, jenoty, norki, tchórze, króliki, szynszyle, nutrie, jelenie, daniele oraz indyki, gęsi, kaczki w gospodarstwach, w których utrzymuje się co najmniej 100 szt. tych ptaków.

   Zabiegi lekarsko weterynaryjne na zwierzętach dopuszczalne do ratowania życia i zdrowia oraz dla koniecznego zmniejszenia populacji wykonywane są przez osoby uprawnione z zachowaniem koniecznej ostrożności w celu ograniczenia cierpienia i stresu zwierząt.

   Zabiegi lekarsko-weterynaryjne i zootechniczne lub inne zabiegi wynikające z technologii produkcji mogą być wykonywane na zwierzętach wyłącznie przez osoby posiadające kwalifikacje określone odrębnymi przepisami, z zachowaniem koniecznej ostrożności, w sposób zapewniający ograniczenie cierpień i stresu zwierzęcia.

Czynności powodujące ból wykonuje się w znieczuleniu ogólnym albo miejscowym, z wyjątkiem tych zabiegów, które wg zasad sztuki weterynaryjnej wykonuje się bez znieczulenia.

• Uśmiercanie zwierząt ma uzasadnienie w przypadku :
• - Potrzeby gospodarczej,
• - Konieczności sanitarnej,
• - Względów humanitarnych,
• - Nadmiernej agresywności,
• - Potrzeby nauki.

• a . Uśmiercanie zwierząt może odbywać się wyłącznie w sposób humanitarny polegający na zadawaniu przy tym minimum cierpienia fizycznego i psychicznego.
• b. Jeżeli Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska, lub regionalny dyrektor ochrony środowiska wydał zezwolenie na zabicie zwierząt objętych ochroną gatunkową, mogą być uśmiercone przy użyciu broni myśliwskiej przez osoby uprawnione do posiadania tej broni.
• Zwierzę kręgowe w ubojni może zostać uśmiercone tylko po uprzednim pozbawieniu świadomości przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje.
• W ubojni wyodrębnia się pomieszczenie do przetrzymywania zwierząt oraz pomieszczenie do ogłuszania i wykrwawiania zwierząt.
• W uboju domowym zwierzęta kopytne mogą być uśmiercane tylko po uprzednim ich pozbawieniu świadomości przez przyuczonego ubojowca.

Odpowiednie rozdziały ustawy traktują również o zwierzętach w ogrodach zoologicznych, wolno żyjących (dzikich), transporcie zwierząt, procedurach doświadczalnych z użyciem zwierząt, przepisach karnych, co nie zostało szczegółowo opisane w tym artykule.

Nowe przepisy, poprzez wprowadzenie rozwiązań, dzięki którym Państwo ma poszerzone możliwości i instrumenty w zakresie ochrony zwierząt, znacząco poprawiły sytuację zwierząt w Polsce. Zmiany to między innymi pokłosie zgłaszanych przez wiele lat uwag organizacji działających na rzecz ochrony praw zwierząt.