Jak prawidłowo etykietować żywność wyprodukowaną w gospodarstwie rolnym?

Znakowanie produktów żywnościowych jest wymogiem i obowiązkiem producenta, w tym także rolnika, który produkuje żywność. W tym artykule podejmiemy temat, jak prawidłowo to zrobić. Znakując środki spożywcze oferowane konsumentom w ramach RHD, należy wziąć pod uwagę przepisy zawarte w rozporządzeniu nr 1169/2011 oraz rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych.

Na początek kilka obowiązujących, ogólnych zasad:
- Żywność, która jest wyprodukowana i wprowadzana do obrotu rynkowego musi być oznakowana, co najmniej w języku polskim
- Informacje, które umieszcza producent na etykiecie muszą być prawdziwe, łatwe do zrozumienia dla konsumenta, trwałe i czytelne
-  Etykieta nie może się odklejać od opakowania
- Jeśli do produkcji wędlin używane są osłonki, które nie są jadalne, producent podaje tą informację na etykiecie, w pobliżu nazwy wyrobu, aby była dobrze widoczna dla konsumenta
-  Informacje, które się umieszcza na etykiecie nie mogą wprowadzać w błąd
- Informacje zamieszczone na etykiecie powinny być czytelne, napisane przy użyciu czcionki o wysokości min. 1,2 mm – dotyczy to małych liter – pozostałe powinny być proporcjonalnie większe
- Oprócz informacji obowiązkowych, które muszą się znaleźć na etykiecie można umieścić inne informacje o produkcie – muszą one być zgodne z prawdą i nie mogą przysłonić informacji obowiązkowych.

Do obowiązkowych informacji jakie muszą znaleźć się w oznakowaniu opakowanego środka spożywczego zgodnie z ww. rozporządzeniem nr 1169/2011 należą:
a) nazwa produktu
• to taka, która została wpisana do przepisów – producenci nektaru, soku, przetworów mlecznych (ser, oscypek, jogurt, śmietana), mleka, dżemu, marmolady, powideł, konfitur, miodu – stosując te nazwy muszą produkować wyroby zgodnie z definicjami podanymi we właściwych przepisach albo
• to nazwa zwyczajowa – można ją zastosować, jeśli produkt, który będzie sprzedawany, nie ma nazwy określonej w przepisach, a zastosowana nazwa zwyczajowa jest ogólnie znana i rozumiana przez konsumentów (np. majonez, ketchup, musztarda)
• to nazwa opisowa – należy ją zastosować, jeśli produkt nie jest definiowany w przepisach i nie ma nazwy zwyczajowej – taką nazwę należy zastosować przy sprzedaży wędlin, pieczywa, ciasta, dań gotowych (np. naleśniki, gołąbki, pierogi, zupy)
b) wykaz składników
• po słowie „składniki” lub „wykaz składników” należy wymienić wszystkie składniki, których użyto do produkcji z zachowaniem kolejności malejącej
• składniki będące alergenami, np. mleko i produkty pochodne (np. jogurt, masło, śmietana), soję, pszenicę, orzechy, jaja (UWAGA: wszystkie alergeny są wymienione w załączniku II do rozporządzenia (UE) nr 1169/2011) – w wykazie składników podkreślamy je lub piszemy inną czcionką (większą, pogrubioną, innego koloru)
• jeśli produkujemy wyrób ze składników złożonych podajemy ich skład – np. w przypadku użycia do produkcji peklosoli, majonezu, mieszanki piekarniczej
• jeśli do produkcji stosujemy dodatki do żywności (nie są to przyprawy) należy je wymienić w wykazie składników i podać, jaką funkcję technologiczną pełnią w wyrobie, np. substancja konserwująca E250 (azotyn sodu)
• jeśli istnieje możliwość zanieczyszczenia jakimś alergenem, należy podać tą informację dla bezpieczeństwa konsumenta - „w produkcie może znajdować się soja i orzechy”
c) ilość netto
• określenie ilości produktu znajdującego się w opakowaniu – jeśli produkt jest płynny podajemy jego ilość w mililitrach lub litrach, jeśli jest w stanie stałym, podajemy w gramach lub kilogramach
• Ilość najważniejszego, charakteryzującego produkt składnika lub składników: określamy w momencie ich użycia do produkcji i podajemy stosując wartość procentową; jeśli wyrób traci wilgotność (np. po wędzeniu lub suszeniu), a ilość wszystkich użytych składników przekracza 100%, ilość składnika podajesz za pomocą wyrażenia: 100 g produktu wyprodukowano z ….g składnika (np. 100 g kiełbasy wyprodukowano ze 150 g mięsa wieprzowego)
• obowiązkowo ilość składnika lub składników podajemy, jeśli w nazwie wyrobu wskazana jest nazwa tego składnika (lub podkreślono jego obecność za pomocą rysunków), np. w chlebie razowym ze słonecznikiem i kozieradką, należy podać ilość słonecznika (nie trzeba podawać ilości przypraw i ziół podkreślonych w oznakowaniu – tu kozieradki – jeśli zostały użyte w małych ilościach w celu aromatyczno-przyprawowych). W „jogurcie z truskawkami” podajemy ile truskawek użyto do produkcji tego wyrobu, w „tłoczonym soku z jabłek i gruszek” podajemy ilość soku z poszczególnych owoców
• Nazwa i charakter wyrobu kojarzą się z określonym składnikiem, np. mięso w wędlinach- podajemy ilości mięsa (wraz z gatunkiem zwierzęcia), jaką użyto do produkcji;
d) data trwałości
• po wyprodukowaniu wyrobu producent ustala, przez jaki czas ten wyrób będzie mógł znajdować się w obrocie – do kiedy będzie mógł go sprzedać, a konsument zjeść
• dla produktów łatwo psujących się np. świeżych soków, ciast, wędlin niedojrzewających, dań gotowych, serów niedojrzewających, należy podać termin przydatności do spożycia – po upływie tego terminu produkt nie nadaje się do spożycia (na etykiecie umieszczamy informację „należy spożyć do: dzień, m-c, rok)
• dla pozostałych produktów, np,. poddanych pasteryzacji soków, dżemów, miodu, ustalamy datę minimalnej trwałości (na etykiecie umieszczamy informację: „najlepiej spożyć przed: dzień, m-c, rok)
e) wszelkie specjalne warunki przechowywania lub warunki użycia
• podajemy zawsze po terminie przydatności do spożycia lub jeśli mają one istotny wpływ na czas przechowywania – po dacie minimalnej trwałości – obok lub w następnym wierszu
• określamy zawsze, jeśli wyrób wymaga przechowywania w warunkach chłodniczych – wskazujemy konsumentowi zakres temperatury w jakim wyrób powinien być przechowywany
• podajemy zawsze, jeśli wyrób należy podgrzać (w czym, jak długo i w jakiej temperaturze oraz czy można go podgrzać w opakowaniu)
• jeśli produkt jest w dużym opakowaniu – konsument nie spożyje go od razu – określamy na etykiecie, w jaki sposób i jak długo można go przechowywać po otwarciu
• instrukcja użycia, w przypadku, gdy w razie braku takiej instrukcji odpowiednie użycie danego środka spożywczego byłoby utrudnione,

f) imię i nazwisko oraz adres producenta
• podajemy dane: imię i nazwisko (lub nazwę) i adres, pod którym wyprodukowano żywność
• należy pamiętać, że ten podmiot, którego dane są w oznakowaniu odpowiada za podanie informacji dla konsumenta
g) numer partii produkcyjnej
• numer partii ustala sam producent
• jeżeli produkt został oznakowany datą zawierającą co najmniej dzień i m-c, nie trzeba dodatkowo umieszczać na opakowaniu kodu identyfikującego

h) kraj lub miejsce pochodzenia w określonych przypadkach
• obowiązkowo kraj pochodzenia należy podać na etykiecie: miodu, świeżego mięsa, świeżych owoców i warzyw, jaj
• w przypadku użycia do produkcji ciasta np. miodu, producent nie musi podawać skąd ten miód pochodzi
• w pozostałych wyrobach podanie kraju pochodzenia nie jest obowiązkowe, o ile oznakowanie produktu nie sugeruje innego pochodzenia niż jest w rzeczywistości
• możemy na etykiecie wyrobu użyć określenia „Produkt polski” jeśli: wszystkie składniki, których użyto do produkcji pochodzą z Polski. Składniki użyte do produkcji pochodzące spoza Polski stanowią nie więcej niż 25% produktu i nie można ich zastąpić tymi dostępnymi w Polsce
i) wartość odżywcza – podawanie jej nie jest konieczne, chyba że produkt zostaje sprzedany do hurtowni, która dostarcza go na cały kraj, wtedy ta informacja musi być na etykiecie obowiązkowo
Produkty, które nie są opakowane, ponieważ są sprzedawane „luzem” lub pakowane na życzenie klienta, także powinny być oznakowane. Miejscem prezentacji informacji o danym środku spożywczym będzie wywieszka w miejscu jego sprzedaży lub inny nośnik informacji dostępny bezpośrednio konsumentowi. Szczegółowe dane na temat znakowania żywności nieopakowanej określa par. 19 ww. rozporządzenia MRiRW. Informacje, które muszą być podane do informacji klienta zgodnie z ww. rozporządzeniem to: nazwa produktu, wykaz składników, dane producenta.
Zainteresowanych zachęcam do zapoznania się z rozporządzeniem nr 1169/2011 oraz rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych. Ta wiedza jest potrzebna producentom, aby być jak najlepiej odbieranym przez konsumentów. Odpowiednia etykieta, własne logo, tworzenie swoistej marki, na pewno pomaga w zwiększeniu sprzedaży, czego wszystkim producentom szczerze życzymy!

Źródło: CDR w Brwinowie, oddział w Radomiu, 2022 „Sprzedaż surowców i żywności przetworzonej z gospodarstwa- sprzedaż bezpośrednia, dostawy bezpośrednie, działalność marginalna, lokalna i ograniczona, rolniczy handel detaliczny. Proces zatwierdzania i rejestracji działalności związanej z produkcją i wprowadzaniem produktów żywnościowych do obrotu”

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 ( Dz.U. L 304 z 22.11.2011 )
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych ( Dz.U. 2015 poz. 29)
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu znakowania niektórych grup i rodzajów artykułów rolno-spożywczych kodem identyfikacyjnym partii produkcyjnej. (Dz.U. 2004 nr 83 poz. 772)