W dniach 3 - 5 września 2019 r. w Centrum Doradztwa Rolniczego Oddział w Krakowie odbyło się „Czwarte doroczne szkolenie dotyczące ziół i ich zastosowania w gospodarstwie domowym”. Uczestnikami szkolenia były 33 osoby, specjaliści i doradcy zatrudnieni w ośrodkach doradztwa rolniczego, w szczególności osoby odpowiedzialne za wiejskie gospodarstwa domowe.
Podczas szkolenia zapoznano uczestników z właściwościami zdrowotnymi ziół, co zdecydowanie podniosło dotychczasową wiedzę osób uczestniczących w szkoleniu dotyczącą zastosowania ziół w celach leczniczych. Szkolenie umożliwiło zdobycie umiejętności przygotowania domowej apteczki z preparatami zielarskimi. Poprzez uczestnictwo w warsztatach dotyczących dobierania i przetwarzania ziół dobrej jakości, w tym oceny surowców zielarskich uczestnicy zdobyli wiedzę na temat odpowiedniego użytkowania roślin stosowanych m.in. w ziołolecznictwie, które mogą zostać wykorzystane w bieżącej pracy w gospodarstwie wiejskim.
W pierwszym dniu szkolenia odbyły się wykłady prowadzone przez specjalistów i praktyków w dziedzinie zielarstwa z zakresu odmian roślin zielarskich, zasobów roślinnych małopolski, w tym roślin leczniczych oraz zielarskich roślin miododajnych.
O roślinach zielarskich w diecie, roślinnych produktach leczniczych w praktyce, jako sposobie zachowania zdrowia mówił lek. med. Robert Księżopolski. Przeprowadził on także warsztaty ze sposobu dobierania i przetwarzania ziół dobrej jakości, w tym oceny surowców zielarskich. Wykład z zakresu roślin leczniczych w zbiorowiskach Małopolski przedstawił uczestnikom prof. dr hab. Józef Mitka. Natomiast o zielarskich roślinach miododajnych opowiadał dr inż. Stanisław Flaga.
Rośliny lecznicze to rośliny z których pozyskuje się surowce zielarskie, zawierające substancje czynne, stosowane w medycynie i ziołolecznictwie. Z niektórych części tych roślin wyrabia się leki (np. z korzeni, łodyg, liści, kwiatów). Na świecie poznano co najmniej 2500 gatunków roślin leczniczych. W Polsce rośnie ich około 400, a do często używanych należy około 200 gatunków. Od wielu roślin zielarskich uzależniony jest rozwój i życie owadów, których budowa ciała przystosowana jest do zbioru oraz przenoszenia nektaru i pyłku. Stało się to podstawą do wyodrębnienia wśród owadów błonkoskrzydłych nadrodziny pszczołowate.
Szacuje się, że na ziemi żyje ponad 20 tysięcy gatunków pszczół. W systematyce owadów nadrodzina pszczołowate (Apoidea) obejmuje 10 rodzin. W Polsce występują przedstawiciele siedmiu rodzin.
W drugim dniu szkolenia miały miejsce dwie wizyty, pierwsza w Muzeum Farmacji w Krakowie oraz druga w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Muzeum Ogrodu Botanicznego.
Sala ekspozycyjna z ziołami w krakowskim Muzeum Farmacji znajduje się na strychu – co również ma swoje merytoryczne uzasadnienie, ponieważ strych, jako miejsce przestronne i suche, często wykorzystywany był przez dawnych aptekarzy do suszenia i przechowywania ziół leczniczych. Na drewnianej konstrukcji tego pomieszczenia, podobnego do więźby dachowej, umieszczone zostały drewniane ramy obciągnięte grubym płótnem, służące do suszenia ziół, na podestach ułożone zostały różnego rodzaju krajalnice do krojenia ziół, poza tym są tu sita różnej gęstości, prasy do wyciskania soku, perkolatory służące do sporządzania wyciągów roślinnych, ludowe repozytoria z szufladami do przechowywania poszczególnych części ziół (liście, łodygi, korzenie itd.), skrzynie na zioła, a także słomiane kosze opatrzone drewnianymi szyldami z nazwami przechowywanych w nim ziół. Uzupełnieniem zbioru przedmiotów związanych z zielarstwem jest tzw. kolekcja Mercka, czyli naukowo opracowany, dziewiętnastowieczny zbiór leczniczych surowców roślinnych, przechowywanych w specjalnych szklanych tubusach, przeznaczony do celów dydaktycznych i wystawienniczych.

Ogród Botaniczny UJ powstały z inicjatywy Hugona Kołłątaja, założony w 1783 roku jest najstarszym istniejącym tego typu obiektem w Polsce. Posiada około 8 tysięcy gatunków i odmian roślin zgrupowanych w kilku działach na powierzchni prawie 10 ha. Ogród odgrywa dużą rolę w rozwoju nauki, edukacji i kultury Krakowa jako miejsce badań studentów nauk przyrodniczych, inspiracji artystycznych oraz "żywe muzeum" flory świata. W ogrodzie znajdują się m.in. ogródki wiejskie i kolekcje roślin ozdobnych, rośliny lecznicze i użytkowe oraz ziołorośla.

W trzecim dniu uczestnicy w trakcie warsztatów z pomocą wiedzy lek. med. Roberta Księżopolskiego mieli możliwość stworzenia „domowego kredensu zielarskiego i apteczki ziołowej” Zaprezentowane zostało przetwórstwo wybranych i gatunków roślin leczniczych i aromatycznych, zasady przygotowania różnych postaci preparatów ziołowych – tj. soki roślinne, napary, odwary, nalewki, maści i inne postacie recepturowe oraz surowce zielarskie w domowej apteczce ziołowej.

Źródło oraz zdjęcia: Stanisław Flaga (opracowanie wykładu)
www.cdr.gov.pl, Marzena Bąkiewicz