W dniach 28.02.-1.03.2018 r. Centrum Doradztwa Rolniczego Oddział w Radomiu wspólnie z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi zorganizowało coroczną konferencję pn. „Podsumowanie zadań badawczych w zakresie rolnictwa ekologicznego finansowanych przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w roku 2017”.

Konferencję otworzył i przywitał zaproszonych gości dr inż. Henryk Skórnicki, dyrektor CDR Oddział w Radomiu, dzieląc się przy tej okazji z słuchaczami uwagami z uczestnictwa w największych, wiodących na świecie targach produktów ekologicznych BIOFACH, które odbyły się w Norymberdze w dniach 14-17.02.2018 roku podkreślając, jak prężnie rozwija się rolnictwo ekologiczne na świecie. W 2016 roku grunty objęte ekologiczną produkcja rolną osiągnęły 57,8 mln hektarów. Od 2015 roku ich liczba wzrosła aż o 7,5 mln hektarów – to do tej pory największy wzrost powierzchni. Uprawy ekologiczne obecnie zajmują łącznie 1,2 % gruntów rolnych świata (w 1999 roku było to zaledwie 0,3%). Listę 15-tu krajów z największą powierzchnią gruntów rolnych upraw ekologicznych otwiera Australia (27,15 mln ha) a zamykają Niemcy (1,25 mln ha). Przybywa także producentów żywności ekologicznej, liczba tych zgłoszonych sięgnęła 2,7 mln. Światowy rynek żywności ekologicznej wart jest 80 mld euro. Widoczne są także różnice w motywacji konsumentów - Amerykanie wybierają produkty ekologiczne głównie ze względu na chęć spożywania żywności pozbawionej pestycydów, herbicydów i hormonów wzrostu, natomiast Niemcy chętnie kupują żywność ekologiczną z powodu mniejszego zanieczyszczenia środowiska, kwestii etycznych związanych z dobrostanem zwierząt oraz bezpieczeństwa i świeżości.

Następnie uczestników konferencji przywitał Pan Michał Rzytki, naczelnik Wydziału Rolnictwa Ekologicznego w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi informując, że w 2018 r. wpłynęły 82 wnioski aplikujące o środki na sfinansowanie badań w zakresie rolnictwa ekologicznego (prawdopodobnie jedynie co trzeci z nich będzie miał szansę na realizację), a kwota przeznaczona na ten cel to ok. 19 mln zł.

W dalszej kolejności dr inż. Urszula Sołtysiak, ekspert ds. produkcji i przetwórstwa w rolnictwie ekologicznym jednostki certyfikującej AGRO BIO TEST przedstawiła założenia projektu AWARE (finansowanego z programu ERASMUS Plus), który zamierza wypracować zharmonizowane podejście do kontroli dobrostanu zwierząt w rolnictwie ekologicznym oraz odpowiednich koncepcji szkoleniowych dla inspektorów. Nieprawidłowości i naruszenia dotyczące dobrostanu stwierdzano w ostatnich latach również w gospodarstwach ekologicznych. Okazuje się, że prawnie określone standardy zapewniające dobrostan zwierząt, koncentrujące się na kwestiach technicznych (powierzchnia stanowisk w budynkach inwentarskich, sposób utrzymania zwierząt czy rodzaj pasz) tracą na aktualności, gdyż są niewystarczające. Dlatego projekt wytycza nową drogę podejścia do problemu, skupiając uwagę na wskaźnikach związanych bezpośrednio z kondycją zwierząt, a ocena tych wskaźników będzie częścią składową ujednoliconego procesu kontroli w UE. Więcej informacji na temat projektu znajduje się pod linkiem http://www.organic-animal-welfare.eu/pl/home/.

Tegoroczna konferencja objęła 32 wystąpienia zespołów badawczych utworzonych w 7 instytutach branżowych takich jak: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Instytut Zootechniki, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, Instytut Ochrony Roślin, Instytut Ogrodnictwa, Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno – Spożywczego oraz na 5 uczelniach: SGGW w Warszawie, UP w Lublinie, UP we Wrocławiu, UR w Krakowie i Uniwersytecie Warmińsko – Mazurskim w Olsztynie. Badania odbywały się na specjalnych polach doświadczalnych, w gospodarstwach rolników ekologicznych (warunkiem lokalizacji doświadczeń jest certyfikat zgodny z prawem) czy zakładach przetwórczych.

Spośród omawianych tematów badawczych najwięcej, bo aż 12 dotyczyło upraw rolniczych, 7 ogrodnictwa, 6 przetwórstwa, 4 produkcji zwierzęcej a 3 marketingu i promocji.

Instytut Ochrony Roślin na plantacji ziemniaka przetestował dwie strategie doglebowej aplikacji dwóch nawozów potasowych - Kalisop w formie granulowanej i Solusop w formie pylistej, podając je doglebowo przed sadzeniem bulw. Strategia polegająca na trzykrotnej aplikacji (np. co 7 dni) dawki podzielonej okazała się skuteczniejsza aniżeli jednorazowe zasilenie całą dawka nawozu. Z kolei nawóz w formie pylistej, niezależnie od tego, czy był stosowany w jednej dawce, czy w trzech, efektywniej zaopatrywał rośliny w potas w trakcie wzrostu niż nawóz w formie granulowanej.

Wyniki badań nad możliwościami ograniczenia zawartości mikotoksyn fuzaryjnych w kukurydzy uprawianej w systemie ekologicznym (IHAR) wskazały jako wstępne zalecenie dla rolników odmiany mieszańcowe Kosmal, Kosynier, Tonacja i Konkurent jako najmniej podatne na fuzariozę i w związku z tym najbardziej odpowiednie dla tego systemu uprawy, zarówno z przeznaczeniem na ziarno jak i na kiszonkę.

Badania nad nowymi rozwiązaniami w zakresie przetwórstwa mięsa (Instytut Przemysłu Rolno – Spożywczego) zaowocowały przygotowaniem procesu technologicznego bez dodatku azotanów III i V oraz innych substancji chemicznych o długim okresie przechowywania z wykorzystaniem dodatku serwatki kwasowej. Na potrzeby badań powstał również nowy zakład przetwórczy w Nakle. Do produkcji przemysłowej wdrożono zarówno wyroby surowo dojrzewające jak i poddane obróbce cieplnej. Wyroby zawierały więcej substancji bioaktywnych, wykazywały lepsze właściwości fizykochemiczne i sensoryczne oraz miały dłuższą przechowalność chłodniczą. Drobnoustroje kwasu mlekowego gwarantują stabilność mikrobiologiczną i bezpieczeństwo wyrobów na długi czas przechowywania.

Innowacyjnym sposobem obróbki technologicznej mięsa opartym na procesie fizycznym jest sonifikacja, czyli oddziaływanie ultradźwiękami, które wpływają m.in. na rozluźnienie struktury tkanki, przyspieszenie przemian dojrzewalniczych, przyspieszenie dyfuzji substancji. Obróbkę prowadzono w także w środowisku serwatki kwasowej. Efektami sonifikacji był wzrost kruchości i poprawa barwy wyrobów mięsnych oraz wydłużenie ich trwałości (Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie).

Duże zainteresowanie przemysłu spożywczego biologicznie aktywnymi substancjami w żywieniu i profilaktyce chorób człowieka sprawia, że rozwija się segment „meal replacement”, czyli żywności funkcjonalnej, stanowiącej zamienniki pełnowartościowego posiłku w postaci batonów, proszków do sporządzania napojów czy zup. Zespół z SGGW w Warszawie opracował skład i technologię wytwarzania produktu wysokobiałkowego w postaci batonu z wykorzystaniem koncentratu białek serwatkowych, prebiotyku inuliny i dodatków prozdrowotnych. Zawiera on powyżej 20% wartości energetycznej pochodzącej z białka, dużo błonnika, witaminy, substancje mineralne i przeciwutleniacze oraz ma niską zawartość sodu.

W aktualne trendy związane z poszukiwaniem przez konsumentów zdrowej żywności o ukierunkowanych właściwościach prozdrowotnych wpisało się także opracowanie receptury (Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie) na innowacyjne ekologiczne pieczywo orkiszowe wzbogacone „zielonym ziarnem’’ pszenicy orkisz, w którym istotnie wzrosła zawartość związków fenolowych i właściwości przeciwutleniających.

W ekologicznym chowie kur ciągle jest zły dostęp do ekologicznych piskląt ze względu na obniżoną odporność drobiu, a w związku z tym także gorszą nieśność, wylęgowość i wzrost śmiertelności. Obecnie dopuszcza się więc pisklęta z chowu konwencjonalnego. Dlatego Instytut Zootechniki podjął badania nad poprawą zdrowotności niosek oraz wylęgowości i jakości piskląt stosując ziołowe dodatki do pasz (tymianek, jeżówka purpurowa) kur rasy Zielononóżka kuropatwiana i Rhode Island Red a ich korzystne synergistyczne działanie uwydatniło się w wielu aspektach prowadzonych badań.

Ekologiczny system chowu zwierząt sprzyja inwazjom pasożytniczym ale ze względu na ich subkliniczny przebieg problem ten jest często przez hodowców bagatelizowany. Ograniczony dostęp do chemioterapeutyków sprawia, że poszukiwane są coraz to nowe preparaty ziołowe mające wspomóc walkę z chorobami i wzmocnić odporność bydła. Kompozycja ziołowo-lniana (UP Lublin) wykazała działanie stymulujące układ odpornościowy, czyszczące organizm z pasożytów, niszczące mikroorganizmy chorobotwórcze oraz usprawniająca niektóre procesy fizjologiczne.

W profilaktyce i leczeniu krów z subliknicznym mastitis poszukiwano (SGGW w Warszawie) odpowiednich dodatków fitobiotycznych, które wprawdzie nie są w stanie w pełni zastąpić antybiotyków i innych leków syntetycznych, ale mogą być stosowane w warunkach produkcji ekologicznej u krów w czasie laktacji bez obawy o karencję na mleko. Bardzo dobre efekty uzyskano stosując czosnek, cebulę oraz pyłek kwiatowy oraz kompozycję naturalnych wyciągów z rozmarynu, oregano i kminku. Dodatek fitobiotyków wpływa korzystnie na zdrowotność zwierząt oraz poprawia jakość produktów od nich pochodzących.

Nie sposób przedstawić tutaj w szczegółach pełnej tematyki podejmowanych badań, ale zainteresowani zagadnieniem mogą zapoznać się z raportami z ich przebiegu, które znajdują się na stronie MRiRW pod linkiem http://www.minrol.gov.pl/

Fot. W. Kowalski CDR o/Radom