Jubileusz 70–lecia Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego im. Prof. Mieczysława Czai w Grodźcu Śląskim

W dniu 9 kwietnia br. Zakład Doświadczalny Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego w Grodźcu Śląskim świętował jubileusz 70-lecia. Placówką od ponad 20 lat kieruje prof. dr hab. inż. Karol Węglarzy. Kilkugodzinna gala odbyła się w Teatrze im. A. Mickiewicza w Cieszynie. Przybyłych gości z różnych stron Polski i zza granicy przywitał Prezes prof. dr hab. inż. Karol Węglarzy, który w swoim wystąpieniu przedstawił bogaty dorobek placówki oraz jej plany na przyszłość. W latach 1994 – 2014 zrealizowane zostały w sumie 444 tematy badawcze. Wyniki badań, a także monograficzne opracowania zagadnień badawczych publikowano w periodykach naukowych, czasopismach popularno–naukowych, materiałach konferencyjnych i szkoleniowych, jak i instrukcjach wdrożeniowych. Jak podkreślił prof. dr hab. inż. Karol Węglarzy, niewątpliwym sukcesem 20 – lecia Zakładu były badania z zakresu biotechnologii. Ukoronowaniem długoletnich prac zespołu prof. Zdzisława Smorąga, wykonywanych na specjalnie do tego celu przeznaczonej populacji świń, były narodziny w dniu 12 września 2003 roku w chlewni w Kostkowicach pierwszego w Polsce transgenicznego knurka TG 1154. Transgeneza w tym przypadku polegała na tym, że został zastosowany gen mogący znosić lub osłabić immunologiczną barierę międzygatunkową świnia–człowiek. Polska transgeniczna świnia ma taki wbudowany gen i to właśnie jest największym osiągnięciem tego projektu. Ponadto Prof. Węglarzy, na podstawie załączonych wykresów, szczegółowo omówił działalność naukową i produkcyjną 70 – lecia Zakładu.

Następnie wszyscy wysłuchali ciekawego wykładu prof. Daniela Kadłubca pt.: Ziemia, gdzie słowo było ważniejsze od chleba. Uroczystości przygrywała kapela Regionalnego Zespołu z Zebrzydowic „Nadolzianie". Z okazji jubileuszu została również wydana Kronika w której opisano działalność produkcyjną i naukową placówki z ostatnich 20 lat. Licznie zebrani goście, a wśród nich również dyrektor ŚODR – Grzegorz Boski, na ręce Prezesa Zakładu Karola Węglarzego złożyli gratulacje, życzenia oraz okolicznościowe upominki.

Szczególnym momentem było wręczenie Złotej Honorowej Odznaki "Zasłużony dla Województwa Śląskiego", którą wyróżniony został Prezes Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki PIB prof. dr hab. inż. Karol Węglarzy. Natomiast srebrne odznaki otrzymali zasłużeni pracownicy: Marzena Białek-Brodocz, Ewa Czyż, Irena Kryszpin, Grażyna Głuszek i Edward Staniek. Koniec uroczystości zwieńczył recital Alicji Majewskiej przy akompaniamencie Włodzimierza Korcza.

Działalność Zakładu
Obecnie Zakład prowadzi działalność w sześciu gospodarstwach o łącznej powierzchni 1 058 ha.
– Grodziec 224 ha (w tym stawy: 6 ha)
– Jaworze 135 ha
– Kostkowice 223 ha (w tym stawy: 26 ha)
– Roztropice 252 ha (w tym stawy: 86 ha)
– Lipowa 224 ha
Grunty w Lipowej oraz stawy w Kostkowicach są w poddzierżawie.
Podstawową gałęzią produkcji zwierzęcej jest chów i hodowla następujących gatunków i ras zwierząt:
• bydła mlecznego rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno–białej i czerwono–białej
• bydła mlecznego rasy polskiej czerwonej
• trzody chlewnej rasy WBP i mieszańców użytkowych
• produkcja karpia
• produkcja suma afrykańskiego

Produkcja roślinna w głównej mierze podporządkowana jest produkcji pasz dla potrzeb żywieniowych zwierząt, ale także jako uzupełniający komponent do produkcji zielonej energii. Prowadzona jest dwoma metodami – konwencjonalną oraz w niewielkim stopniu - ekologiczną. Łączna powierzchnia użytków rolnych uprawianych obecnie metodą konwencjonalną wynosi 534 ha, a prowadzona jest w Gospodarstwach Kostkowice, Roztropice, Grodziec i częściowo w Jaworzu. Zaś produkcja ekologiczna prowadzona jest na 41 ha użytków rolnych w Jaworzu.
Wdrażanie ekologicznych zasad produkcji rozpoczęto w Jaworzu w 2005 r., a we wrześniu 2007 r. gospodarstwo otrzymało Certyfikat, wydany przez Agro Bio Test. Po otrzymaniu certyfikatu gospodarstwa ekologicznego w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej Zakład przystąpił do Krajowego Programu Rolnośrodowiskowego, wdrożonego w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich.
W 2004 r. w gospodarstwie Kostkowice wybudowano nowoczesną oborę kurtynową na 168 stanowisk, z czterema rzędami boksów legowisko-wych, centralnie usytuowanym korytarzem paszowym, systemem korytarzy i wygrodzeń, umożliwiającym podział stada na cztery grupy technologiczne. W oddzielnym budynku znajduje się hala udojowa „rybia ość" 2x7 stanowisk. Obora wyposażona jest w nowoczesny, komputerowy system zarządzania stadem AfiFarm. Pakiet AfiFarm stanowi kompleksową bazę danych, składającą się z kilku podsystemów (AfiMilk, AfiFeed, AfiAct, AfiSort, AfiWeight). W oborze tej utrzymywane jest bydło polskie holsztyńsko-fryzyjskie odmiany HO i RW. Wydajność mleczna wg kontroli użytkowości mlecznej w 2014 roku wyniosła średnio 8739 l (9002 kg) od krowy rocznie.
W Gospodarstwie Grodziec, w wyremontowanej w 2011 roku i przystosowanej do nowych standardów oborze, utrzymywane jest stado krów rasy polskiej czerwonej. Mleko, jako produkt wysokiej jakości, sprzedawane jest w sześciu mlekomatach usytuowanych w Bielsku-Białej i okolicach. Z uwagi na wysoką jakość produktu dostępnego z tych urządzeń, cieszą się one dużym powodzeniem.
W 2007 roku w Kostkowicach utworzono Naukowo – Dydaktyczny Ośrodek Energii Odnawialnych OZE, a w ramach tego ośrodka powstała Agrorafineria. Uruchomiona została także siłownia wiatrowa o mocy 5 kW, produkująca energię elektryczną wykorzystywaną do nocnego oświetlenia gospodarstwa, oraz kolektory słoneczne ogrzewające wodę użytkową na potrzeby budynku socjalno-hotelowego. Produkcję biodiesla zakończono jednak w 2011, z powodu zmiany przepisów dotyczących podatku akcyzowego. Cofnięcie ulg z tego tytułu, a także drastyczny wzrost cen skupu rzepaku spowodowało, że produkcja biopaliw stała się nieopłacalna.

Kolejnym wyzwaniem dla Zakładu, w ramach OZE, było wybudowanie i uruchomienie Agrobiogazowni o mocy 0,6 MW, którą oficjalnie oddano do użytku w dniu 15 listopada 2010 roku. Podstawowym przeznaczeniem Agrobiogazowni jest wykorzystanie produktów ubocznych produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz odpadów biodegradowalnych do produkcji energii elektrycznej i cieplnej. W procesie fermentacji metanowej substraty ulegają rozkładowi na proste związki organiczne, które w procesie metanogenezy metabolizowane są do metanu.

Jednym z kluczowych zagadnień mających wpływ na opłacalność inwestycji jest rozwiązanie problemu wykorzystania energii cieplnej powstałej z układów kogeneracyjnych Agrobiogazowni. W Zakładzie ciepło wykorzystuje się następująco: do ogrzewania fermentora, ogrzewania budynków trzody chlewnej oraz ogrzewanie budynku sumiarni wraz z wodą do eksperymentalnej produkcji suma afrykańskiego.
Eksperymentalną produkcję suma afrykańskiego w przystosowanym do tego celu budynku rozpoczęto w 2013 rok. Produkcję prowadzi się w sześciu basenach, które dla zachowania ciągłości sprzedaży są kolejno zarybiane.

W 2013 roku prezes Zakładu, prof. dr hab. inż. Karol Węglarzy został zaproszony do udziału w projekcie INFLOW „Opracowanie i wdrożenie pierwszej polskiej niskoprofilowanej zastawki aortalnej implantowanej przezskórnie" w I KONKURSIE PROGRAMU STRATEGMED (NCBiR) w ramach Konsorcjum „CardValve" Cooperation and Research for Development of first polish percutaneous aortic Valve, którego liderem jest American Heart of Poland S.A. Zadaniem Zakładu było opracowanie systemu chowu zwierząt (świń, owiec) dla uzyskania materiału biologicznego o optymalnych właściwościach do konstrukcji zastawek. Projekt zakładał utrzymanie zwierząt w takich warunkach zootechnicznych i zoohigienicznych, które zagwarantują najsurowsze wymogi dobrostanu zwierząt, zapewnią im właściwy komfort i dobre samopoczucie. Obiekt ma jednocześnie spełniać warunki budowli niskoenergetycznej i niskoemisyjnej.

Gospodarstwo Kostkowice z lotu ptaka

Najważniejsze osiągnięcia Zakładu w 2014 roku:

• - Wyróżnienie Zakładu po raz jedenasty certyfikatem SOLIDNA FIRMA przez Kapitułę Programu Gospodarczo–Konsumenckiego w Warszawie, w skład której wchodzą eksperci i konsumenci. Otrzymanie tego wyróżnienia jest wynikiem stosowania przez Spółkę zasad etyki, rzetelności, uczciwości i terminowości w kontaktach partnerami biznesowymi, także propagowania działań proekologicznych i prospołecznych oraz promowania działań na rzecz współodpowiedzialności za środowisko naturalne.
• - Przyznanie Prezesowi honorowego wyróżnienia przez Program SOLIDNA FIRMA za wybitny wkład w poprawę efektywności energetycznej oraz wyniki ZD IZPIB Grodziec Śląski.
• - Zajęcie 144 miejsca w rankingu 300 najlepszych przedsiębiorstw rolnych, opracowanym przez Instytut Ekonomiki i Gospodarki Żywnościowej PIB oraz zajęcie pierwszego miejsca w podrankingu – w województwie śląskim.
• - Uzyskanie Certyfikatu dla gospodarstwa ekologicznego Jaworze, Centrum Jakości AgroEko Sp. z o.o. za ekologiczną produkcję owiec i produkcję roślinną.
• - Uzyskanie certyfikatu Najwyższej jakości Quality International 2014 w kategorii QI PRODUCT – produkt najwyższej jakości Sum afrykański.
• - Wygranie w konkursie BIOSTRATEG projektem pt. „Interdyscyplinarne badania nad poprawą efektywności energetycznej oraz zwiększeniem udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym polskiego rolnictwa" złożonym przez Konsorcjum o nazwie Polskie technologie dla efektywności energetycznej rolnictwa, które Zakład powołał i jest jego liderem.

Źródło:
1. Węglarzy K., Skrzyżala I., Makowski M., Bereza M., Białek-Brodocz M., (2010). Monografia dorobku naukowego Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego w Grodźcu Śląskim, lata 1945 – 2010.
2. Węglarzy K., Białek–Brodocz M., Czyż E., Matros B., Skrzyżala I., Stekla J., Wacławik E., (2015). Kronika Dorobku Zakładu Doświadczalnego Im. Prof. Mieczysława Czai Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego w Grodźcu Śląskim, lata 1994 – 2014.

Aneta Pellar
Dział Systemów Produkcji Rolnej, SJiD
Wykorzystano zdjęcia archiwalne Zakładu Doświadczalnego IZ PIB Grodziec Śląski.