Obecność międzyplonów w okresie jesienno-zimowym ma kluczowe znaczenie dla ochrony gleby przed erozją wietrzną i wodną. Jest to szczególnie istotne na terenach o lekkiej strukturze gleby, gdzie naturalna ochrona jest ograniczona. Międzyplon ozimy wysiewa się w okresie od 1 lipca do 1 października, a zbiór przeprowadza po 15 lutego. Określone terminy wysiewu tego rodzaju międzyplonu zostały ustalone w Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR 2023-2027).

Ekoschemat – Międzyplony ozime lub wsiewki śródplonowe

Realizacja praktyki „Międzyplony ozime lub wsiewki śródplonowe” rolnictwa węglowego i zarządzania składnikami odżywczymi nalężącej do schematów na rzecz klimatu, środowiska i dobrostanu zwierząt (ekoschematy) za 2024 r. została określona w wysokości 435,10 zł/ha.

Praktyka międzyplony ozime polega na dokonaniu siewu międzyplonów ozimych w terminie od dnia 1 lipca do dnia 1 października i utrzymaniu ich co najmniej do dnia 15 lutego roku następującego po roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie płatności, przy czym po dniu 15 listopada dopuszcza się ich mulczowanie.

Płatność przysługuje do powierzchni gruntów ornych, na których po plonie głównym lub po ugorowaniu są uprawiane międzyplony ozime, które nie są uprawą w plonie głównym w roku następującym po wysiewie tego międzyplonu.

 Międzyplon ozimy w formie mieszanki musi być utworzony z co najmniej 2 gatunków roślin (z wyłączeniem mieszanki złożonej wyłącznie z gatunków zbóż) z następujących grup:

a) zboża,

b) oleiste,

c) pastewne,

d) bobowate drobnonasienne,

e) bobowate grubonasienne,

f) miododajne

Ponadto w ramach realizowanego ekoschematu obowiązuje zakaz stosowania środków ochrony roślin od ich wysiewu do zbioru.

Mulczowanie międzyplonów

Mulczowanie to coraz popularniejsza praktyka rolnicza, która skutecznie poprawia kondycję gleby i wspomaga wzrost roślin. Polega na przykrywaniu powierzchni gleby warstwą materiału, co przynosi liczne korzyści, takie jak:

- ochrona przed erozją,

- zatrzymywanie wilgoci

- ograniczenie wzrostu chwastów.

- żyzność gleby

- odporność na zmienne warunki pogodowe.

Proces ten sprzyja zatrzymywaniu składników odżywczych oraz poprawia mikrobiologiczną aktywność gleby. Zmniejsza zagęszczenie gleby i poprawia jej strukturę, co wpływa na lepszy rozwój systemu korzeniowego roślin.

W zależności od warunków, zabieg może być wykonany po zbiorach, przed siewem lub jako stały element systemu uprawy. Mulczowanie to ekologiczne i ekonomiczne rozwiązanie, które wspiera zrównoważone rolnictwo:

- ogranicza konieczność stosowania herbicydów,

- zmniejsza zużycie wody

- przyczynia się do zatrzymania wody w glebie.

- pozwala zwiększyć efektywność upraw, jednocześnie dbając o środowisko naturalne i długoterminową jakość gleb.

Międzyplony wykorzystywane na mulcz są zazwyczaj wysiewane przed uprawami jarymi, takimi jak burak cukrowy, kukurydza czy ziemniaki. Rolnicy prowadzący gospodarstwa o wysokim udziale zbóż (powyżej 70% w strukturze zasiewów) również dostrzegają korzyści wynikające z wprowadzenia międzyplonów do płodozmianu. Wysoka koncentracja upraw zbożowych prowadzi bowiem do zjawiska tzw. zmęczenia gleby, przejawiającego się spadkiem plonowania oraz pogorszeniem właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych gleby.

Rośliny fitosanitarne w Międzyplonach

Jednym z rozwiązań pozwalających na poprawę zdrowotności gleby jest wprowadzenie międzyplonów na bazie roślin fitosanitarnych. Rośliny te, poprzez swoje wydzieliny korzeniowe, wspomagają rozwój korzystnej flory glebowej, ograniczają liczebność czynników chorobotwórczych oraz szkodników. Przykładem skutecznych roślin fitosanitarnych jest:

- gorczyca biała – posiada właściwości niszczące mątwika burakowego.

- owies – produkuje alkaloid skopolatynę, ograniczając rozwój patogenów powodujących choroby podstawy źdźbła. Dzięki niskiej podatności na zachwaszczenie oraz odporności na choroby grzybowe, owies stanowi ważny element w ograniczaniu zmęczenia gleby.

- gryka – dodanie jej do  mieszanki międzyplonowej pozwala ograniczyć zachwaszczenie pól uprawnych, redukując liczebność gatunków takich jak tasznik pospolity, rumian polny czy szarłat szorstki.

Źródło:

1. Jasińska Z., Kotecki A. [Red.] 1999. Szczegółowa uprawa roślin. Wydawnictwo AR we Wrocławiu, Wrocław.
2. Mercik S. [Red.] 2002. Chemia rolna. Podstawy teoretyczne i praktyczne. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
3. Oleś I. [Red.] 2021. Uprawa międzyplonów korzyścią dla rolnika i środowiska. Wydawnictwo Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie, Minikowo. 
4. https://www.gov.pl/web/arimr
5. https://www.gov.pl/web/rolnictwo