Warzywa zasadniczo nie są obfitym źródłem pożytku dla pszczół. A niektóre gatunki, np. burak ćwikłowy i pomidor, nie dają zupełnie nektaru

Do warzyw najbardziej miododajnych należą dynie i ogórki. Te rośliny uprawiane na większych obszarach mogą stanowić nawet całkiem niezły pożytek.

DYNIA ZWYCZAJNA – roślina ma coraz większe znacznie dla pszczelarstwa ze względu na coraz częściej uprawianą dynię oleistą.

Kwiaty dyni są duże, rozdzielnopłciowe, otwarte od rana do południa. Kwiat żeński ma nektarnik o kształcie kołnierza i otacza szyjkę słupka. Nektarniki dyni są największymi wśród wszystkich naszych roślin.

zdj. Kwiat żeński dyni, korona kwiatu otwarta, poniżej zalążnia. Na pędzie po lewej widoczny pąk kwiatu męskiego. Kwiaty męskie dyni wyrastają pęczkami blisko nasady pędu, żeńskie w dalszych węzłach.

zdj. Owoc dyni olbrzymiej, po prawej kwiat żeński z zalążnią, nad dynią po prawej pęczek kwiatów męskich.

W kwiecie męskim zrośnięte pręciki tworzą kolumienkę, u której podstawy znajdują się trzy szczeliny prowadzące do komory nektarnikowej.

zdj. Kwiaty męskie - pręciki zrośnięte w kolumienkę, zdjęcie u góry pręciki już pylą i u dołu po lewej widoczna jest szczelina do komory pylnikowej.

zdj. Pąk kwiatu męskiego.

Nektarniki dyni (wysokość 5 mm) wytwarzają największą ilość nektaru wśród roślin rosnących w naszych warunkach klimatycznych. Jeśli pogoda sprzyja, jeden kwiat żeński może dać 400 mg nektaru o zawartości cukru 20-37%. Kwiatów na roślinie jest niewiele, więc wydajność miodową ocenia się tylko na 30-50 kg z 1 ha.

Pszczoły oblatują chętnie i licznie kwiaty dyni, które służą jako wodopój, bo na dnie kielichów zbiera się woda i rosa. Ważna dla pszczół jest również wielkość korony kwiatów. Kwiaty  dyni udostępniają swą powierzchnię korony dla odpoczynku owadom lub są miejscem tylko na zatrzymanie się. Czasem można spotkać kilka pszczół w jednym kwiatku. Jednak nie zbierają one pyłku z kwiatów dyni. W ogóle się nim nie interesują. Ziarna pyłku dyni są też duże i trudno pszczołom im obkleić nimi odnóża.

zdj. Kwiat męskii pszczoły.

zdj. Kwiat imęski  pąk kwiatu męskiego

Porównanie wielkości ziarna pyłku, średnica:

• niezapominajka – 0,006 mm,
• malwa – 0,144 mm,
• dynia zwyczajna – 0,150 mm.

Najczęściej ziarna pyłku mają ok. 0,04 mm średnicy.

Dynia jest rośliną obcopylną, więc na terenie uprawy muszą pracować zapylacze. Pyłek dyni jest kulisty z wypustkami, które umożliwiają przylgnięcie pyłku do ciała owada. Oprócz pszczół innymi zapylaczami, lecz tylko o małym znaczeniu, są trzmiele: głównie ziemny oraz ogrodowy.

Rośliny dyni rosną, zajmują wiele miejsca w ogrodzie, na poletkach a owoców brak – dlaczego?

Aby zwiększyć plony dyni już na etapie kwitnienia, należy zadbać o koszenie chwastów na miedzach, rowach, wokół poletek dyni. Chwasty często kwitną na kolorowo przyciągając zapylacze dla siebie, w czasie gdy te mogłyby zapylać kwiaty dyni. Owady, niestety,  nie widzą kwiatów dyni, lecz inne kwitnące rośliny, które nad nimi górują.

Istotne dla zapylania jest również właściwe zagęszczenie roślin dyni. Siew nieprawidłowy:

- za rzadko - spowoduje rozwój chwastów w miejscach, gdzie gleba nie została zacieniona

- za gęsto - brak światła.  Pędy podnoszą się do góry, co powoduje, że zapylacze latające nad łanem dyni nie widzą kwiatów skrytych pod zbyt gęstymi liśćmi.

OGÓREK - roślina rozdzielnopłciowa. Kwiaty męskie występują głównie na pędach głównych, żeńskie – na bocznych. Dno kwiatowe jest kubeczkowe i wydłużone. Oba mają nektarniki wysokości 3 mm. Głównymi zapylaczami ogórków są pszczoły miodne. Trzmiele zapylają je rzadko. Wydajność miodową ocenia się na 30-50 kg z 1 ha, choć raczej określa się na 30 kg/ha. W rejonach masowej uprawy ogórka gruntowego jest cenioną rośliną miododajną.

Dynia i ogórek nie są zapylane przez owady drobniejsze i o krótkich języczkach, ponieważ nie dosięgają nektaru w ich kwiatach. Pszczoły są dla tych roślin cennymi zapylaczami.

Do mniej miododajnych należą arbuz, melon, kabaczki, bób i fasola.

BÓB -  tworzy dość duże kwiaty, nie zwarte silnie – dostępne dla pszczół. Roślina obcopylna wydzielająca znaczną ilość nektaru. Wydzielany jest tylko w ciepłe i parne dni, głównie wieczorem. Wtedy silnie i przyjemnie pachną. Bób ma również nektarniki na przylistkach w postaci czarnych plamek. Nie są one czynne zawsze a ich znaczenie nie do końca jeszcze wyjaśnione. Wydajność miodowa ok. 20 kg z 1 ha.

FASOLA ZWYKŁA – znana i powszechnie uprawiana roślina samopylna. Odwiedzana także przez pszczoły. Wytwarza kwiaty motylkowe małe lecz dostępne dla pszczół. Nektar wydzielany jest w ciepłe i parne dni w niewielkiej ilości.

FASOLA WIELKOKWIATOWA – oznacza się większą miododajnością. Kwiaty ma duże białe lub czerwone wydzielające obficie nektar dostępny dla pszczół.  Znana odmiana to Piękny Jaś. Największą wydajnością odznacza się fasola wielkokwiatowa ozdobna, która często nektar wydziela się już w pąku. Kwiaty bywają przegryzane przez trzmiele. Z przegryzionych otworów korzystają później pszczoły. Wydajność miodowa to  140 - 270kg/ha. Fasola zawiązuje owoce na skutek zapylenia samoczynnego wewnątrz kwiatu ale zapylana krzyżowo przez owady, wydaje lepsze plony.

Mimo, że rośliny warzywne nie są bogatym pożytkiem dla pszczół, uprawiane na większych obszarach, mogą stać się pożytkiem głównym, na małych obszarach – dają również swój wkład w bioróżnorodność pożytków pszczelich. Zadaniem najważniejszym pszczół miodnych w przypadku roślin uprawnych, w szczególności warzyw, jest zapylanie kwiatów.

Źródło:

www.sadowniczy.pl

www.rozowyulik.pl

Pożytki pszczele, zapylanie i miododajność roślin -  M. Lipiński PWRiL 1982

Pszczoły i zapylanie roślin – J. Banaszak PWRiL 1986

zdj. Pixabay