Omacnica prosowianka została wykryta w Polsce w połowie ubiegłego wieku w uprawach kukurydzy na południu kraju. Wraz z rozpowszechnianiem się uprawy kukurydzy rozprzestrzeniało się także występowanie omacnicy. Obecnie występuje ona na obszarze całego kraju i uznawana jest za najgroźniejszego szkodnika kukurydzy. Do wzrostu szkodliwości gatunku przyczyniła się uprawa w monokulturze i uproszczenia agrotechniczne, które stwarzają korzystne warunki do przezimowania gąsienic omacnicy prosowianki.

Sprawcą szkód są gąsienice, które uszkadzają wszystkie nadziemne części kukurydzy. Początkowo żerują w kątach liści, pochwach liściowych, nerwach liści, a następnie wgryzają się do wnętrza pędów i kolb.

Straty powodowane przez żerujące gąsienice:

- bezpośrednie wyjadanie ziarniaków z kolb,

- podgryzanie kolb u nasady, skutkujące ich obrywaniem,

- złomy łodyg poniżej kolby, zwłaszcza, gdy cała roślina przewraca się na glebę,

- wzrost podatności uszkodzonych roślin na porażenie przez choroby, zwłaszcza grzyby z rodzaju Fusarium, wytwarzające mykotyksyny, których obecność dyskwalifikuje ziarno do spożycia przez ludzi i zwierzęta.

ZWALCZANIE

METODA CHEMICZNA

Najlepsze efekty ograniczenia liczebności szkodników uzyskujemy wykonując zabieg zwalczający młode gąsienice wylęgające się ze złóż jaj i żerujące na powierzchni rośliny. Okres ten jest bardzo krótki. Kiedy gąsienice wgryzą się w głąb roślin zwalczanie staje się dużo trudniejsze.

Zaleca się dwukrotne opryskiwanie roślin.

1. gdy rozpoczyna się liczny wylęg gąsienic ze złóż jaj. (koniec pierwszej - na początku drugiej dekady lipca),
2. w okresie szczytu wylęgu szkodnika. (koniec drugiej lub na początku trzeciej dekady lipca)

Omacnicę prosowiankę można zwalczać chemicznie jeżeli gospodarstwo posiada sprzęt, który pozwala na ochronę wysokiego łanu kukurydzy (opryskiwacze szczudłowe).

METODY NIECHEMICZNE

Metoda hodowlana

Wybór odpowiedniej odmiany, bez angażowania dodatkowych nakładów, może przynieść wymierne korzyści produkcyjne przekraczające wielkość 20% plonów ziarna. Stwierdzono, że odmiany mniej podatne mogą być 2-3x słabiej uszkadzane przez szkodniki od najwrażliwszych

- Odmiany średnio późne – mniej podatne od wczesnych.

- Odmiany Stay green – mniej podatne.

Urzędowe badania z tego zakresu prowadzi Centralny

Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU). Informacje o podatności mieszańców prezentowane są w corocznie wydawanych Listach Opisowych Odmian.

Metoda agrotechniczna:

- unikanie siewu ziarna pochodzącego z samoreprodukcji,

- uprawa kukurydzy na odpowiednich stanowiskach, na których roślina ta znajdzie - optymalne warunki dla rozwoju, dzięki czemu łatwiej przezwycięży ewentualne skutki żerowania szkodników,

- zachowanie izolacji przestrzennej,

- stosowanie odpowiedniego płodozmianu,

- opóźnienie siewu kukurydzy w rejonie południowej Polski do drugiej połowy maja, może ograniczyć szkody powodowane przez omacnicę prosowiankę,

racjonalne nawożenie –nawozy azotowych charakteryzujące się szybkim działaniem (saletra amonowa) powodują wzrost procentu uszkodzonych roślin,

regulacja zachwaszczenia,

- prawidłowe zagospodarowanie ścierniska.

Metoda biologiczna

W metodzie biologicznej najczęściej wykorzystuje się preparaty zawierające:

-   owady - błonkówka z rodziny kruszynkowatych (Trichogramma brassicae)- pasożyta jaj omacnicy prosowianki. Kapsułki zawierające żywe poczwarki kruszynka nanosi się na plantacje dwukrotnie: bezpośrednio po zaobserwowaniu pierwszych złóż jaj omacnicy oraz 7-10 dni później.

-   bakterie Bacillus thuringiensis, które wytwarzają białka, mające działanie owadobójcze. Aby gąsienice zostały porażone muszą pobrać tkankę roślinną zawierającą te białka. Na skutek ich działania, w zasadowym środowisku przewodu pokarmowego gąsienic, zachodzi proces perforacji ścianek jelita. Owad przestaje żerować, a z upływem czasu ginie.

W metodzie biologicznej, tak samo jak w metodzie chemicznej bardzo ważne jest zastosowanie preparatów w odpowiednim terminie. Dlatego niezwykle istotny jest monitoring występowania szkodnika.

DRONY W ZWALCZANIU OMACNICY PROSOWIANKI

Kruszynki są to pasożytnicze błonkówki, wielkości od 0,3 do 1,2 mm, które swój rozwój przechodzą w jajach innych owadów będących szkodnikami roślin. W Polsce kruszynka stosuje się głownie w kukurydzy. Biopreparaty zawierające kruszynka w postaci żywych larw i poczwarek mogą mieć postać sypką lub kształt zawieszek i biodegradowalnych kulek rzucanych na glebę. Po aplikacji biopreparatu rozpoczyna się stopniowy wylot błonkówek. Samice po znalezieniu jaj żywiciela, w których nie rozpoczął się intensywny rozwój embrionalny składają do ich wnętrza od jednego do nawet kilkudziesięciu jaj. Larwy kruszynka po wykluciu wyjadają jaja żywiciela. Z chwilą osiągnięcia dojrzałości larwy kruszynka przepoczwarczają się, po czym wycinają dziurkę, przez którą wylatuje nowe pokolenie, poszukujące kolejnych jaj omacnicy prosowianki. Cykl rozwojowy kruszynka trwa 15-20 dni w zależności od pogody.

Tradycyjnie wykładanie biopreparatów zawierających kruszynka odbywa się ręcznie, co jest dość czasochłonne i pracochłonne. Wraz z rozwojem technologii coraz częściej do aplikacji biopreparatów wykorzystuje się drony. Drony mogą pokryć duże obszary w krótkim czasie zmniejszając nakład pracy potrzebnej do ręcznego uwalniania. Mogą również dotrzeć do odległych obszarów i nierównego terenu, do których dostęp może być trudny dla pracowników. Wyposażone w GPS i technologię mapowania drony mogą precyzyjnie celować w określone obszary zwiększając dokładność aplikacji preparatów. Użycie dronów zmniejsza również narażenie pracowników na szkodliwe działanie środków ochrony roślin.

DRONY W AKCJI - DEMONSTRACJA

1 czerwca w Rolniczo-sadowniczym gospodarstwie doświadczalnym Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu odbyła się sesja demonstracyjna: „Otwarcie przestrzeni powietrznej dla rolniczych dronów opryskowych w Polsce,” z demonstracją czterowirnikowego profesjonalnego drona do zabiegów ochrony roślin w formie oprysku. W spotkaniu brali udział przedstawiciele kluczowych instytucji odpowiedzialnych za umożliwienie wprowadzenia nowej technologii do powszechnego użycia. Pan minister Lech Kołakowski wyraził poparcie Ministerstwa Rolnictwa dla zmian przepisów na poziomie prawodawstwa unijnego i krajowego w zakresie dostosowania przepisów umożliwiających wykorzystanie dronów do aplikacji środków ochrony roślin. Stan prawny na dziś (Dz.U. z 2023 poz. 340) uniemożliwia użycie dronów w tym celu.

Źródło:

1. Metodyka integrowanej ochrony i produkcji kukurydzy dla doradców - Opracowanie zbiorowe pod redakcją: dr hab. Pawła K. Beresia i prof. dr. hab. Marka Mrówczyńskiego. IOR – PIB Poznań 2016
2. Poradnik sygnalizatora 0chrony kukurydzy – Opracowanie zbiorowe pod redakcją Dr hab. Anny Tratwal, Dr hab. Pawła K Beresia – prof. nadzw. IOP-PIB Poznań 2016
3. Kruszynek (Trichogramma spp.)-błonkówka pasożytująca jaja szkodników. – dr hab. Inż. Paweł Bereś, mgr Beata Bereś. Działka i Ogród Naszą Pasją - www.dionp.pl
4. https://aeromind.pl/SYSTEM-ROZRZUTU-TRICHOGRAMMA-Z-DRONA-blog-pol-1688474497.html
5. U S T A W A z dnia 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin – Dz. U. z 2023 poz 340

Zdjęcie – Gąsienica Omacnicy prosowianki – Paweł Bereś