Uprawa winorośli w Polsce zyskuje na popularności, a regiony takie jak Górny Śląsk, choć nie są tradycyjnymi obszarami winiarskimi, oferują coraz lepsze warunki klimatyczne. Klimat Górnego Śląska, z jego specyficznymi cechami – zmiennymi temperaturami, wilgotnością i stosunkowo krótkim okresem wegetacyjnym – wymaga szczególnej uwagi przy wyborze odmian winorośli oraz dostosowaniu praktyk uprawowych. Dzięki odpowiednim technikom ochrony roślin, doborowi mrozoodpornych odmian, a także odpowiedniemu zarządzaniu wodą i glebą, możliwe jest uzyskanie zdrowych i dobrze plonujących winorośli. Niniejszy tekst omawia kluczowe aspekty uprawy winorośli w Górnym Śląsku, koncentrując się na dostosowaniu tych roślin do lokalnych warunków klimatycznych i glebowych.

1. Wybór odpowiednich odmian winorośli

Klimat Górnego Śląska jest mało korzystny dla upraw winorośli, szczególnie ze względu na zmienne temperatury, mroźne zimy i krótszy okres wegetacyjny. Wybór odpowiednich odmian winorośli jest kluczowy, aby uzyskać zdrowe rośliny, które będą w stanie przejść przez trudne warunki atmosferyczne, a także zapewnią wysoką jakość owoców.

Odmiany mrozoodporne

Odmiany winorośli wrażliwe na mrozy (np. klasyczne europejskie winogrona) mogą nie przetrwać surowych zim. Dlatego warto postawić na hybrydy amerykańskie lub odmiany mrozoodporne, które wytrzymują niższe temperatury i szybciej adaptują się do trudniejszych warunków.

• 'Frontenac' – Jedna z najbardziej odpornych odmian na mróz, nadaje się zarówno do produkcji win czerwonych, jak i różowych.
• 'Maréchal Foch' – Ta odmiana jest mrozoodporna, odporna na choroby i dobrze sprawdza się w chłodniejszych rejonach.
• 'Chardonnay' – Choć nie jest hybrydą, jest jedną z bardziej odpornych na chłodne warunki w obrębie klasycznych winogron. Wybór takiej odmiany może być dobrym rozwiązaniem, jeśli klimat nie jest wyjątkowo surowy.

Odmiany wczesne

Wczesne odmiany winorośli pozwalają na szybsze dojrzewanie owoców, co jest ważne w rejonach o krótkim lecie. Uprawa takich odmian zmniejsza ryzyko przymrozków, które mogą wystąpić późną jesienią.

• 'Riesling' i 'Sauvignon Blanc' to popularne w Europie odmiany, które dobrze adaptują się do chłodniejszych warunków. Są wczesne i pozwalają na uzyskanie win o wysokiej jakości.
• 'Pinot Noir' to inna wczesna odmiana, która choć wymaga troskliwej opieki, w odpowiednich warunkach może przynieść wysokiej jakości plony.

2. Lokalizacja i gleba

Odpowiednia lokalizacja jest kluczowa, szczególnie w regionach o zmiennym klimacie, gdzie każde pole i wzniesienie mogą mieć inne mikroklimaty. Ponadto, gleba musi być dobrze dopasowana do potrzeb winorośli, aby zapewnić odpowiedni rozwój roślin.

Południowa ekspozycja

Aby winorośle miały jak najwięcej słońca, najlepiej sadzić je na południowych stokach lub w miejscach, które maksymalizują nasłonecznienie. To ważne, ponieważ winorośle wymagają długiego okresu światła dziennego, aby owoce miały czas na dojrzewanie. Dzięki południowej ekspozycji rośliny będą również lepiej chronione przed silnymi wiatrami.

Osłony przed wiatrem

Mimo że południowa ekspozycja zapewnia odpowiednie nasłonecznienie, silne wiatry mogą stanowić problem, zwłaszcza w okresie zimowym. Z tego powodu warto rozważyć sadzenie winorośli w pobliżu naturalnych osłon, jak np. las czy krzewy. W przypadku braku naturalnych osłon warto stworzyć sztuczne bariery, np. żywopłoty z roślin odpornych na wiatr.

Gleba

Winorośle najlepiej rosną w glebach żyznych, dobrze przepuszczalnych, ale niezbyt ciężkich. W przypadku gleby gliniastej, warto poprawić jej strukturę przez dodanie piasku lub kompostu, co pozwala na lepsze odwodnienie i poprawia dostępność składników odżywczych. Dobrze sprawdzają się gleby wapienne lub gliniaste z dodatkiem żwiru, które zapewniają odpowiednią drenaż.

3. Zabezpieczenie przed mrozem

Zima może być bardzo surowa, więc odpowiednie zabezpieczenie winorośli na zimę jest absolutnie konieczne, aby uniknąć przemarznięcia roślin.

Okrywanie winorośli

Zabezpieczenie winorośli przed mrozem jest kluczowe, zwłaszcza w przypadku młodszych roślin i mniej odpornych odmian. Można to zrobić, stosując materiały ochronne, takie jak:

• Agrowłóknina – Tworzy skuteczną barierę przed mrozem, jednocześnie umożliwiając roślinie oddychanie.
• Słoma – Jest tania i skuteczna, zapewnia odpowiednią izolację termiczną, ale może wymagać dodatkowego wsparcia w przypadku silniejszych wiatrów.
• Maty kokosowe – Doskonałe do osłaniania pędów i korzeni.

Przykrywanie pędów

Oprócz zabezpieczenia pędów i krzewów, warto pomyśleć o wspomnianym cięciu winorośli. Pozwala to zredukować powierzchnię rośliny, którą należy chronić przed mrozem. Usuwanie nadmiaru pędów pozwala również poprawić wentylację rośliny i zmniejsza ryzyko chorób grzybiczych.

4. Zarządzanie wodą

Chociaż Górny Śląsk nie należy do najbardziej wilgotnych regionów Polski, to zrównoważone zarządzanie wodą w uprawach winorośli jest kluczowe. Winorośle mają specyficzne potrzeby wodne, a nadmiar lub brak wody może poważnie wpłynąć na ich rozwój i jakość owoców.

Nawadnianie

W okresach suchych warto zapewnić winoroślom regularne podlewanie, ale umiarkowane, aby uniknąć zastoju wody w glebie. Zbyt duża ilość wody może prowadzić do rozwoju chorób grzybowych, takich jak mączniak prawdziwy. Warto stosować systemy nawadniania kropelkowego, które pozwalają dostarczyć wodę bezpośrednio do korzeni, minimalizując ryzyko nadmiaru wody w glebie.

Drenaż

Jeśli gleba jest zbyt ciężka i mało przepuszczalna, należy zadbać o odpowiedni drenaż. Na obszarach o wysokiej wilgotności warto sadzić winorośle na podwyższonych tarasach, a także wprowadzić rurki drenażowe, które odprowadzą nadmiar wody. Systemy odwodnienia mogą obejmować również wykopane rowy na obwodzie winnicy.

5. Pielęgnacja i cięcie winorośli

Cięcie winorośli to jeden z najważniejszych zabiegów pielęgnacyjnych, który zapewnia zdrowy rozwój roślin oraz dobrą jakość owoców.

Cięcie wiosenne i jesienne

• Cięcie wiosenne – wiosną, po ustąpieniu mrozów, usuwamy martwe i chore pędy, a także skracamy nadmiernie rosnące gałęzie. Celem cięcia jest poprawienie wentylacji i zapewnienie, że pędy otrzymują wystarczającą ilość światła.
• Cięcie jesienne – podobnie jak wiosną, jesienią należy przeprowadzić cięcie, które pomoże zminimalizować ryzyko przemarznięcia roślin i poprawi ich kondycję na zimę.

Zwalczanie chorób

W regionach o dużych opadach winorośle mogą być podatne na choroby, takie jak szara pleśń czy mączniak prawdziwy. Warto stosować środki ochrony roślin, szczególnie fungicydy, oraz regularnie kontrolować rośliny pod kątem oznak chorób. Usuwanie martwych liści i pędów może znacząco zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia.

Podsumowując, dostosowanie uprawy winorośli do warunków Górnego Śląska wymaga odpowiedniego doboru odmian, zabezpieczeń przed mrozem, dobrze zaplanowanej lokalizacji i dbania o glebę oraz wodę. Stosując te praktyki, można uzyskać zdrowe winorośle, które będą owocować wysokiej jakości winem.

Fot. PAWEŁ CHLEBOWSKI

Źródło:

1. Grzegorz Doruchowski, Jacek Filipczak, Jerzy Lisek, Barbara H. Łabanowska, Sylwester Masny, Monika Michalecka, Artur Mikiciński, Wojciech Piotrowski, Małgorzata Sekrecka, Piotr Sobiczewski, Waldemar Treder, Paweł Wójcik. (2017). Metodyka integrowanej ochrony winorośli w uprawie polowej. Skierniewice;
2. Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, https://www.slaskie.pl/content/geografia- ;
3. Jerzy Lisek. (1993) Amatorska uprawa winorośli. Krajowa Rada Polskiego Związku Działkowców. Warszawa;
4. Roman Myśliwiec. (2013). Uprawa winorośli. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa;
5. Opracowanie ekofizjograficzne do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego, https://planzagospodarowania.slaskie.pl/content/1287578584 .