Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Częstochowie Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego w Będzinie oraz Stowarzyszenie Pszczelarzy w Dąbrowie Górniczej, byli organizatorami seminarium, które odbyło 5 października br. w budynku Centrum Aktywności Obywatelskiej Urzędu Miejskiego w Dąbrowie Górniczej. Uczestnikami seminarium było 45 czołowych hodowców pszczół i producentów miodów. Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Częstochowie miał zaszczyt reprezentować, jako prelegent i organizator, autor niniejszego artykułu.

Seminarium rozpoczęło się jako forum dyskusyjne: Halina Kaczmarzyk, Teresa Tomasik, Kazimierz Dacewicz, Edward Haraziński, Wiesław Stefanik, Ryszard Mazur, prelegenci wymieniali doświadczenia na tematy związane z aktualną problematyką w gospodarce pasiecznej. Podsumowaniem forum była ożywiona dyskusja. V-ce prezes Tomasz Nowicki, przypomniał pszczelarzom, że chcąc optymalizować koszty związane z prowadzeniem prawidłowej gospodarki pasiecznej musimy pamiętać, by dążyć do utrzymania w naszych pasiekach rodzin silnych, zdrowych o wysokiej wydajności hodowlanej. Są to podstawowe czynniki, decydujące o zyskowności i rentowności naszej produkcji pszczelarskiej. Rodzina pszczela stanowi nierozerwalną całość, dlatego też zagadnienia zachorowań dotyczyć mogą matki pszczelej, czerwia w różnym wieku, mateczników oraz pszczół dorosłych i trutni. Rodzina pszczela jest organizmem biologicznym i traktowana jest jako podstawowa jednostka we wszystkich zabiegach hodowlanych i weterynaryjnych. Niestety nawet zdrowe rodziny pszczele, które spełniają nasze zamierzone oczekiwania produkcyjne narażone są na działanie bakterii, wirusów, grzybów, roztoczy i pasożytów.

Doktor Dorota Łazarek-Tabor w swoim wykładzie na temat profilaktyki weterynaryjnej oraz bioasekuracji - prezentowała patogenezę zgnilca amerykańskiego ( o charakterze złośliwym) choroby bakteryjnej czerwia, wysoce zaraźliwej. Niezależnie od postępowania lekarsko-weterynaryjnego należy przestrzegać zasad higieny w pasiece, prowadzić okresową kontrolę stanu zdrowotnego pasieki, przed wędrówkami sprawdzić zdrowotność pasiek w terenie. Wykluczyć występowanie rabunków, stosować węzę znanego pochodzenia produkowaną pod nadzorem weterynaryjnym, matki do wymiany powinny pochodzić ze zdrowych pasiek hodowlanych, przy zakupie rodzin, zagospodarowaniu rojów zwracać należy szczególną uwagę na ich zdrowotność.

Tomasz Motyka główny specjalista ŚODR w Częstochowie omówił w swoim wykładzie, w sposób bardzo interesujący, zagadnienie dotyczące „Roli pszczół w rolnictwie”. Obecność pszczół na wielkich obszarach upraw niesie za sobą wiele zagrożeń dla pszczelarzy. Wykładowca, przytoczył zebranym statystyki, które mówią, że corocznie w Polsce na skutek niewłaściwie prowadzonej ochrony roślin na samym tylko rzepaku zatruwanych jest około 200 tys. rodzin pszczelich (około 20%). Straty plonu nasion rzepaku z tej przyczyny szacuje się na około 40.000.000 zł. Zrozumiałe jest, że przy kompleksowej uprawie rzepaku czy roślin sadowniczych, niezbędna jest chemiczna ochrona roślin. Dlatego niezwykle istotne jest dobieranie właściwego środka ochrony roślin, bezpiecznego dla pszczół. Nie tylko dobór, ale i technika stosowania środków ochrony oraz wiedza i przygotowanie zawodowe plantatorów i wykonawców zabiegów, mają w tym względzie ogromne znaczenie. Prelegent przestrzegał zebranych, jak często niewiedza jest przyczyną masowych zatruć pszczół, na skutek nie przestrzegania okresów prewencji, wykonywania zabiegów na kwitnących plantacjach, w porze najintensywniejszego lotu pszczół, nie zwracania uwagi na kwitnienie dziko rosnących roślin, przenoszenie środka ochrony przez wiatr na inne kwitnące plantacje oblatywane przez pszczoły.

Sprzedaż bezpośrednią omówił autor niniejszego artykułu oraz akty prawne dotyczące wymagań weterynaryjnych, jakie powinny być spełnione przy sprzedaży bezpośredniej pozyskanych pożytków przez pszczelarza takich, jak: miód, pyłek pszczeli, pierzga, mleczko pszczele. Prelegent przypomniał,  że osoby mające kontakt z produktami pochodzenia zwierzęcego przy wykonywaniu czynności związanych ze sprzedażą bezpośrednią powinny: przestrzegać zasad higieny w procesie produkcji i sprzedaży, posiadać orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy wymagającej kontaktu z żywnością, wydane na podstawie przepisów o chorobach zakaźnych i zakażeniach, używać czystej, w jasnym kolorze, odzieży roboczej, nakrycia głowy zasłaniającego włosy oraz obuwia roboczego, myć ręce przed każdym przystąpieniem do pracy lub po ich zabrudzeniu. Wykładowca doktor Feliks Molicki, przybliżył zachowanie   chorych pszczół, które są mało ruchliwe, niechętnie też opuszczają ule. Jeśli dość wcześnie nie zareaguje pszczelarz na niepokojące objawy, nasilające się choroby prowadzą do wymierania rodzin. W swoim wystąpieniu, przypominał, że należy więc stosować jak najszybciej tradycyjną profilaktykę przeciw warrozową, stosując zintegrowaną technologię walki z tą chorobą pasożytniczą, czyli stosować naprzemiennie kilka preparatów, które są dopuszczone do obrotu, zgodnie z obowiązującym prawem farmaceutycznym Apivarol, Biowar 500, Bayvarol, Nonosz plusz. Prelegent omówił również, skutki nieprzestrzegania artykułu 124a. 1., który mówi że: kto wprowadza do obrotu lub stosuje niewpisane do Rejestru Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, o którym mowa w art. 28, produkty lecznicze weterynaryjne, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.Tej samej karze podlega osoba odpowiedzialna za zwierzęta, która dopuszcza do stosowania u zwierząt produkty lecznicze weterynaryjne niedopuszczone do obrotu. Wiedza, a w szczególności praktyka w dziedzinie profilaktyki weterynaryjnej i bioasekuracji jest zróżnicowana, dlatego mamy trudności w ograniczeniu występowania chorób pszczół w naszych pasiekach. Podczas ożywionej dyskusji seminaryjnej, wszyscy obecni uczestnicy zgodnie stwierdzili, że: „Lepiej zapobiegać niż leczyć” – a ta powszechnie znana wszystkim teza uświadomiła pszczelarzom, fakt, że jednostki chorobowe, nie tyle trzeba znać, ani pamiętać, ale należy przede wszystkim wiedzieć, jaki program profilaktyczny należy zastosować do ich zwalczania.

Niewątpliwie należy zwrócić większą uwagę na rolę pożytecznych mikroorganizmów i temat biohigienizacji pasiek z zastosowaniem preparatów probiotycznych w bioasekuracji rodzin pszczelich w celu zwiększenia odporności na zagrażające pszczołom patogeny.

A oto kilka praktycznych przykładów ich stosowania: stabilizacja rozwoju rodzin osłabionych, zahamowanie rozwoju chorób już zidentyfikowanych (grzybicy i choroby woreczkowej), zahamowanie ubytku pszczoły lotnej, wydłużenie żywotności pszczół robotnic, poprawienie kondycji rodzin, przyrost ogólnej ilości pszczół w ulu. Rodziny wcześniej zakwalifikowane do bardzo słabych, z objawami chorób, po zastosowaniu biopreparatów dokonywały oczyszczania komórek w ramkach, pozbywając się tym samym chorej larwy, a w rodzinach ze zdrowymi matkami – matki czerwiły na całej powierzchni ramki. Pszczelarze - uczestnicy seminarium, dzielili się swoimi spostrzeżeniami i doświadczeniami bioasekuracji rodzin pszczelich w stosowaniu zalecanych preparatów probiotycznych. Przypomnijmy ApiFarma to kompozycja oparta o probiotyczne mikroorganizmy na pożywce z ekologicznej melasy z trzciny cukrowej. ApiBioFarma natomiast, to produkt rozszerzony o dodatkowy komponent, jakim są wyciągi z ziół: bylica boże drzewko, mięta pieprzowa, orzech włoski, pokrzywa zwyczajna, szałwia lekarska, czarnuszka siewna, biedrzeniec anyż, rozmaryn lekarski, melisa lekarska.

Wykładowcy omówili sposoby stosowania biopreparatów jako: dodatek do wody pitnej w okresie od wiosny do jesieni, dodatek do syropu wodno-cukrowego lub ciasta (przed zimowlą i w okresach bez pożytków), oprysk (zamgławianie) ula wewnątrz, wylotek, ramek i pszczół, higienizacja ula przed zasiedleniem odkładów, oprysk ramek, na których pojawiła się pleśń, higienizacja narzędzi do pracy w pasiece, oczyszczanie ramek z porażonego czerwiu, oprysk zewnętrznych powierzchni ula i jego otoczenie. Praktyka pszczelarska, jednomyślnie potwierdza, że produkty te pobudzają pszczoły i przedłużają ich życie.

Podsumowując seminarium, należy stwierdzić, że doświadczony i świadomy pszczelarz nie musi znać szczegółowej patogenezy występowania poszczególnych jednostek chorobowych, ale musi przestrzegać kodeks i zasady dobrej praktyki pszczelarskiej, czyli stosować profilaktykę weterynaryjną oraz bioasekurację. Biorąc pod uwagę dużą frekwencję, wysoki poziom merytoryczny prelegentów, wykładów, jak i wywiązanej po nich dyskusji oraz zadowolenie uczestników - uważamy seminarium za bardzo udane. Zaproponowana formuła seminarium pszczelarskiego, składająca się z części wykładowej, forum dyskusyjnego, stwarza wielkie pole wymiany doświadczeń, spostrzeżeń oraz praktycznych rozwiązań między jej uczestnikami.