Rasy lokalne bydła mlecznego w Polsce

Rasy lokalne bydła mlecznego tzw. rasy zachowawcze to zwierzęta, dla których charakterystyczną cechą jest dobra zdrowotność i adaptacja do trudnych warunków środowiska. Ze względu na duże wymagania stawiane współczesnemu rolnictwu i nacisku na produkcję przez krowy dużej ilości mleka jak najmniejszym kosztem pogłowie ras lokalnych bydła mlecznego znacznie zmalało. A przecież mleko tych krów ze względu na swoje właściwości odżywcze może być traktowany jako wielofunkcyjny produkt żywnościowy, ponieważ jest doskonałym źródłem białek, lipidów, witamin, minerałów związków biologicznie aktywnych, które korzystnie wpływają na organizm człowieka. Zarówno takie mleko jak i jego przetwory mają doskonałe walory sensoryczne ma doskonałe właściwości sensoryczne (smak, kolor, konsystencja).

Do ras lokalnych bydła mlecznego tzw. zachowawczych, objętych Programem ochrony zasobów genetycznych zaliczamy: polską czerwoną (RP), białogrzbietą (BG), polską czarno-białą (ZB) oraz polską czerwono-biała (ZR).

RASA POLSKA CZERWONA

Pochodzi się od małego dzikiego bydła brachycerycznego (krótkorogiego), żyjącego we wschodniej części Europy Środkowej i w Skandynawii. W 1913 roku wydano księgę rodowodową rasy. Mleko od krów tej rasy charakteryzuje się dużą zawartością białka, tłuszczu i suchej masy, ma wysoką wartość biologiczną i jest szczególnie przydatna do celów serowarskich. Rasa (RP) jest dominującą rasą na terenie Beskidu Niskiego, utrzymywana w systemie pastwiskowo-oborowym i żywiona przede wszystkim paszami gospodarskimi objętościowymi. Wydajność mleczna wynosi średnio 3658 kg o procentowej zawartości tłuszczu 4,3% i 3,39 % białka.

RASA BIAŁOGRZBIETA

Pochodzi od prymitywnego bydła utrzymywanego na północy i wschodzie Europy, dostosowanego do miejscowych warunków środowiskowych oraz dobrze wykorzystującego gorszej jakości pasze. Ostatecznie rasa ta ukształtowała się na terenach zlokalizowanych nad Bugiem, Narwią i Sanem a także nad dolną Wisłą, jako odrębny typ – bydło nadwiślańskie.

Rasę tą charakteryzuje biały pas, biegnący wzdłuż̇ grzbietu, który w okolicy kłębu ulega zwężeniu i rozszerza się̨ w kierunku zadu, na którym nie zachowuje równomiernego kształtu „linii”, tworząc poszarpaną i nakrapianą łatę̨. Krowy tej rasy produkują mleko o wyższej zawartości białka i suchej masy i mają bardzo dobre parametry technologiczne do produkcji serów twardych. Wydajność mleczna krów rasy (BG) waha się średnio na poziomie 4080 kg o zawartości tłuszczu 4,6% i białka 3,29 %.

Bydło białogrzbiete odznacza się̨ dużą zdrowotnością, odpornością, długowiecznością, dobą płodnością, łatwymi porodami i dobrą żywotnością cieląt ich odchowem oraz bardzo dobrym przystosowaniem do trudnych warunków środowiska. Bydło to posiada małą wybredność w stosunku do pasz, stosunkowo szybkie regenerowanie wcześniej utraconej kondycji oraz dobra jakość́ wytwarzanych produktów. Dlatego też bydło tej rasy jest często spotykane na terenach, gdzie warunki bytowania należą̨ określane są jako trudne np. na Polesie.

RASA POLSKA CZARNO-BIAŁA

Zwana jest nizinną czarno-białą, wywodzi się od lokalnych ras doskonalonych przy pomocy bydła fryzyjskiego (graniastego), sprowadzanego na teren Polski oḋ w XVI wieku. Rasa ta na początku XX wieku stanowiła większą̨ część́ populacji bydła w kraju. Dzięki pracom hodowlanym udało się uzyskać bydło o dwukierunkowym użytkowaniu mięsno-mlecznym w typie „kompakt. W wyniku „holsztynizacji” bydło ZB zmieniło swój kierunek użytkowy na bardziej mleczny. Charakteryzuje się ono takimi cechami jak: odporność́ i zdrowotność́, długowieczność́, doskonałe przystosowanie do trudnych warunków środowiskowych, niewybredność́ w wyborze pasz, dobra płodność́, lekkie porody, duża żywotność cieląt i łatwy ich odchów. Obecnie praca hodowlana nad tą rasą polega „obniżaniu” tzw. dolewu krwi HF. Roczna wydajność mleczna tych krów wynosi 4711 kilogramów mleka o zawartości tłuszczu 4,15 % i białka 3,29 %.

RASA POLSKA CZERWONO-BIAŁA

Należy do tzw. ras plamistych i hodowane jest na terenie Polski od około 100 lat, sprowadzono ją z Niemiec na teren południowej Polski między innymi Dolnego Śląska, Opolszczyzny, Śląska Cieszyńskiego. Rasa ta charakteryzuje się dobrym wykorzystaniem paszy objętościowej, dość wysokimi przyrostami dobowymi, dobrym zdrowiem, odpornością, długowiecznością. Roczna wydajność mleczna tych krów to ok. 4535 kilogramów o zawartości tłuszczu 4,15% i 3,26% białka. Mleko krów tej rasy posiada pożądane cechy do produkcji serów. Natomiast ma nieco niższy udział białek prozdrowotnych niż mleko pozostałych ras zachowawczych w Polsce.