Azbest to handlowa nazwa włóknistych materiałów naturalnie występujących w przyrodzie. Są to uwodnione krzemiany magnezu, sodu, wapnia lub żelaza. Jest to prawie niezniszczalny materiał, posiadający zalety takie, jak: odporność na działanie bardzo wysokich temperatur, mrozu, kwasów i substancji żrących, wody morskiej .Poza tym charakteryzuje się: dźwiękochłonnością, niskim przewodnictwem elektrycznym i cieplnym, możliwością przędzenia włókien oraz łatwością łączenia się z innymi materiałami np. cementem.

    Produkcja wyrobów zawierających azbest rozkwitła po roku 1950 i trwała do końca września 1998 roku, zgodnie z Ustawą o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest.

Azbest ma udowodnione działanie rakotwórcze dla człowieka. Szkodliwość azbestu tkwi w jego włóknistej strukturze . Włókna azbestu są najcieńszymi włóknami występującymi w przyrodzie. Gromadzenie się ich w płucach powoduje po kilkunastu latach pojawienie się chorób azbestowo zależnych takich jak: pylicy azbestowej (azbestozy ), raka płuc , zmian  opłucnowych, międzybłonniaka opłucnej. Włókna azbestu przedostają się do atmosfery w wyniku korozji materiałów przyspieszanej przez „kwaśne deszcze” i inne chemiczne zanieczyszczenia oraz w wyniku działalności człowieka poprzez nieprawidłowe składowanie odpadów azbestowych na tzw. „dzikich wysypiskach”.

      Zagadnienia związane z azbestem mają odzwierciedlenie w wielu aktach prawnych krajowych i unijnych. Są to:

1.Ustawa o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest z dnia 19 czerwca 1997 r. (DZ.U 19997 nr 101, poz.628), zgodnie z którą do 28 września 1998 r. zakończono produkcję płyt azbestowo-cementowych , a od 28 marca 1999r. obowiązuje zakaz obrotu azbestem i wyrobów go zawierającymi. W krajach UE całkowity zakaz stosowania azbestu obowiązuje od 1 stycznia 2005 r.

2.”Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski „ przyjęty przez Radę Ministrów w 2002 r. Realizację tego programu założono na lata 2003-2032.

3.Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 , przyjęty uchwałą Rady Ministrów nr. 39/2010 z dnia 15.03.2010 r. , będący kontynuacją Programu zatwierdzonego w 2002 r.

W roku 2005 na polecenie Ministra Gospodarki została utworzona Krajowa „Baza Azbestowa PL” , która pozwala na monitorowanie realizacji zadań wynikających z wyżej wymienionego programu. W Bazie są gromadzone i przetwarzane informacje uzyskane z inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest tj. dane wprowadzane przez urzędy gmin (dotyczące osób fizycznych i nie będących przedsiębiorcami ) oraz przez urzędy marszałkowskie (dla osób prawnych), dane o gminnych programach usuwania azbestu, firmach uprawnionych do wykonywania prac w kontakcie z azbestem oraz wykaz składowisk przygotowywanych do unieszkodliwiania azbestu.

           W woj. śląskim najwięcej wyrobów azbestowych na budynkach zinwentaryzowano w jego północnej części tj. w powiecie zawierciańskim, częstochowskim i kłobuckim. Jest to związane z działającym do 2003 roku Przedsiębiorstwem Materiałów budowlanych „Izolacja” , które wytwarzało płyty azbestowo-cementowe dla budownictwa. Zakład ten objęty krajowym programem  o który było napisane wyżej ,został oczyszczony z pozostałości azbestu i zlikwidowany w 2012 r.

Likwidacja wyrobów azbestowych z budynków osób fizycznych w woj. śląskim może być dofinansowana ze środków WFOŚi GW w Katowicach, na wniosek samorządów gminnych, które dokonały inwentaryzacji obiektów z azbestem na swoim terenie i posiadają gminny program usuwania azbestu.

Usuwanie wyrobów azbestowych powinno być prowadzone przez specjalistyczne jednostki odpowiednio wyposażone, zajmujące się ich bezpiecznym demontażem. Polska jest pierwszym krajem w Unii Europejskiej, która podjęła wyzwanie wycofania z użytkowania wyrobów zawierających azbest. Parlament Europejski w rezolucji z dnia 14 marca 2013 r. w sprawie azbestozależnych chorób zawodowych i perspektyw wyeliminowania wciąż obecnego azbestu w pkt 4, wezwał UE do przeprowadzenia za przykładem Polski oceny skutków oraz analizy kosztów i korzyści w odniesieniu do ewentualności ustanowienia do 2028 roku planu działania na rzecz bezpiecznego usuwania azbestu z budynków publicznych i budynków, w których są świadczone usługi wymagające regularnego dostępu klientów, oraz do dostarczania informacji i wytycznych w celu zachęcania prywatnych właścicieli budynków, aby poddawali swoje nieruchomości skutecznej kontroli obecności wyrobów zawierających azbest”. W dokumencie tym podkreślono, że „Polska jest jedynym państwem, które przyjęło plan działania na rzecz kraju wolnego od azbestu”. 

Materiały źródłowe:

1.Stan środowiska w woj. śląskim w 2014 r. Biblioteka Monitoringu Środowiska-Katowice 2014 r.

2.www.minrol.mg.gov.pl „Program oczyszczania kraju z azbestu”