Produkcja i wykorzystanie krajowych źródeł białka roślinnego na cele paszowe

W żywieniu monogastrycznych zwierząt gospodarskich (drób, świnie) głównymi krajowymi źródłami białka roślinnego są bobik, groch, łubiny (żółty, wąskolistny, biały) oraz polska soja niemodyfikowana genetycznie, która staje się w naszym kraju coraz bardziej popularna.

SOJA

Skład chemiczny: wysoka zawartość białka (średnio 32,5%) i tłuszczu (18-20%).

Energia metaboliczna: 16,3 MJ/kg dla świń, 13,4 MJ/kg dla drobiu.

Wysoka zawartość energii i tłuszczu ogranicza potrzebę dodatkowego natłuszczania mieszanek paszowych.

Dodatkowe zalety:

- białko w nasionach soi charakteryzuje się dużą wartością biologiczną – jest zasobne w lizynę; - zawiera wysoką zawartość składników mineralnych (w tym wapnia, potasu i fosforu).

Ograniczenia:

- niski poziom aminokwasów siarkowych (metionina,cystyna);                                                                       

-wysoka zawartość substancji antyżywieniowych (inhibitory trypsyny, ureaza, lektyny, saponiny) w nieprzetworzonych nasionach -                                                                      NIE STOSUJEMY SUROWYCH, NIEPRZETWORZONYCH NASION!                     

- wysoki poziom tłuszczu jest czynnikiem ograniczającym  bilansowanie mieszanek, szczególnie dla młodego, rosnącego drobiu, jak i kur nieśnych.                                                                                         

-duża zmienność składu chemicznego w zależności od odmiany, ale też i roku wegetacji.

Zalecana jest obróbka nasion, w szczególności ekstruzja, dzięki której obniża się zawartość inhibitorów proteaz i ureazy (o ponad 90%), poprawia strawność i przyswajalność białka, podnosi zawartości energii metabolicznej, podnosi oporność tłuszczu na utlenianie.

INNE ROŚLINY BIAŁKOWE

Bobik, groch, łubiny: szeroki zakres zawartości białka ogólnego: od 21% (groch) do ponad 38% (łubin żółty) białka, jednakże mało zasobnego w aminokwasy siarkowe.

Energia: umiarkowana zawartość energii, szczególnie u drobiu.

Składniki mineralne: wyższa zawartość wapnia (z wyjątkiem grochu) i fosforu niż w ziarnach zbóż.

Obróbka nasion: rozdrabnianie (śrutowanie) - poprawia strawność. Inne zabiegi: podgrzanie, autoklawowanie (sterylizacja ciśnieniowo-parowa) i ekstruzja -  niekonieczne, jednak obniżają zawartość substancji antyżywieniowych i poprawiają strawność nasion.

PODSUMOWANIE:

Soja ma najwyższą wartość odżywczą (białko, energia), ale koniecznie wymaga obróbki termicznej, aby obniżyć zawartość substancji antyżywieniowych.

Bobik, groch i łubiny mają niższą wartość białka i energii, lecz mniej substancji antyżywieniowych.

SUBSTANCJE ANTYŻYWIENIOWE w nasionach roślin strączkowych mogą ograniczać trawienie i wchłanianie składników pokarmowych oraz negatywnie wpływać na zdrowie pogarszając tym samym wykorzystanie paszy, przyrosty masy ciała i wskaźniki reprodukcyjne. Są one szczególnie kłopotliwe dla zwierząt monogastrycznych (świnie i drób). Przeżuwacze dzięki fermentacji bakteryjnej w żwaczu radzą sobie z nimi znacznie lepiej.

EKSTRUZJA - najczęściej stosowana metoda obróbki nasion roślin białkowych

Proces przeprowadzany w zamkniętym cylindrze z rosnącą temperaturą w zależności od stosowanej technologii w zakresie temperatur 110-150 °C (najczęściej 125-135 °C) i pod ciśnieniem. Powoduje to rozrywanie struktur tkankowych nasion, tworząc plastyczną masę, która jest wypychana przez sita.

e

Korzyści: Zwiększa strawność białka poprzez inaktywację inhibitorów trypsyny i innych substancji antyżywieniowych. Może zwiększać strawność białka o 40-55 %.

Ważne jest prawidłowe przeprowadzanie tego procesu, aby uniknąć negatywnych skutków, takich jak denaturacja białka czy zmiany w frakcji tłuszczowej. Długoterminowe przechowywanie przetworzonych nasion wymaga odpowiednich warunków, aby utrzymać ich jakość.

Zasady stosowania nasion roślin białkowych w żywieniu drobiu

Nasiona roślin bobowatych są kluczowym źródłem białka i aminokwasów dla drobiu, dostarczając nawet 75% dziennego zapotrzebowania na aminokwasy. Uprawiane w Polsce głównie: łubin, groch, bobik i soja są stosowane w żywieniu zarówno drobiu rzeźnego, jak i nieśnego.

Łubiny są stosowane dla starszego drobiu (ponad 2 tygodnie życia) w ilościach do 20 % mieszanki. Dla najmłodszego drobiu ich udział jest ograniczony do poniżej 10 %. Wyniki produkcyjne zależą od zawartości substancji antyżywieniowych, zwłaszcza frakcji węglowodanów i alkaloidów. Pastewne odmiany łubinów powinny charakteryzować się niską zawartością alkaloidów. Odmiany prymitywne (gorzkie) mają wysoką zawartość alkaloidów i są niezalecane. Najwartościowsze odmiany: łubin żółty, następnie łubin wąskolistny, a na końcu łubin biały. Nasiona łubinu białego po obłuszczeniu są także wartościowe dla drobiu.

Groch i bobik są stosowane powszechnie w paszach dla drobiu. Można poprawić ich wykorzystanie u  drobiu poprzez baro-termiczne procesy technologiczne, takie jak ekstruzja. Pod warunkiem prawidłowego zbilansowania składników pokarmowych mieszanki, Odmiany o niskiej zawartości substancji antyżywieniowych mogą być stosowane bez większych ograniczeń.

Soja - nasiona nieprzetworzone nie nadają się do stosowania w żywieniu drobiu z powodu wysokiej zawartości substancji antyżywieniowych, pogarszających wykorzystanie paszy. Ekstruzja poprawia wartość pokarmową nasion umożliwiając praktycznie nieograniczone zastosowanie ich w paszach dla drobiu. Ekstrudowane nasiona soi mogą być stosowane w mieszankach dla wszystkich grup produkcyjnych drobiu, w każdym okresie życia. Wysoka zawartość tłuszczu surowego w ekstrudowanych nasionach soi ogranicza ich użycie w paszach dla drobiu nieśnego z powodu mniejszych potrzeb energetycznych.

Nasiona roślin białkowych są wartościowym źródłem białka ogólnego i aminokwasów dla drobiu. Mogą w pewnym stopniu zastępować białko poekstrakcyjnej śruty sojowej, pod warunkiem odpowiedniego zbilansowania mieszanek paszowych oraz stosowania surowców wysokiej jakości.

W czasie wizyt w gospodarstwach typu B, właściciele przedstawili przygotowanie paszy dla drobiu zgodnie z recepturą, w której wykorzystują 10 % śrutowanych nasion grochu i 15 % ekstrudowanych nasion soi.

Zaprezentowany został również proces ekstruzji, tzn. najczęściej stosowaną w praktyce metodę poprawiające wartość odżywczą nasion roślin białkowych.

Demonstracje w tych gospodarstwach pozwoliły zdobyć praktyczną wiedzę na temat zastosowania nasion roślin białkowych dla kur nieśnych, przygotowania nasion do sporządzenia mieszanki paszowej wraz z procesem przetwórczym nasion soi – ekstruzji.

zdjęcie tytułowe: Adam Walasek

zdjęcia: Karina Krasoń