Warzywa są dostępne w sprzedaży przez cały rok. Wybór w sklepach jest ogromny!. A jakie kolorowe, czyste i duuuże! Po co je uprawiać?!

Jest wiele powodów, aby uprawiać warzywa – produkować własną żywność. Warto poświęcić na to nieco czasu, niezależnie od tego, jaką powierzchnią dysponujemy.

• najlepsza jakość – zawsze wiemy, co jemy

Warzywnik jest stale pod naszą kontrolą. Wybieramy sami metodę uprawy (ekologiczna, integrowana), nie stosujemy ochrony chemicznej lub stosujemy jedynie konieczną. Zachowujemy zmianowanie, optymalne nawożenie, przestrzegamy terminów siewu/sadzenia. Zbieramy warzywa dojrzałe – wtedy są najsmaczniejsze i zawierają najwięcej cennych składników odżywczych. Dzięki stosowaniu odpowiednich zabiegów (odchwaszczanie, cięcie, nawadnianie, cieniowanie, ściółkowanie, podpieranie) stwarzamy roślinom prawidłowe warunki rozwoju, dzięki temu są odporne i mniej podatne na choroby i szkodniki.

• świeżość i smak – krótki dystans: z grządki na stół

Samodzielnie wyhodowane warzywa nie są poddawane składowaniu, sortowaniu, myciu, pakowaniu, transportowaniu. A to nie wszystko, przez co muszą przejść warzywa przed dostaniem się na półkę sklepową i do domu konsumenta. Długa droga transportu pogarsza świeżość i wygląd a warzywa tracą wartości odżywcze.

Warzywa –swoje - prosto z grządki smakują tak, jak żadne inne!

• dostępność - mamy je, to zjadamy

Uprawiając warzywa – jemy ich więcej. Nie chcemy, aby się zmarnowały. Nadwyżki przeznaczamy na mrożonki i przetwory. Takich nie kupi się w sklepie.

• oszczędność – i to ogromna

Kupujemy tylko nasiona i sadzonki (samemu można je wyprodukować), narzędzia ogrodnicze służą długie lata. Nie liczy się nakładów pracy własnej. Przecież warzywna uprawia się dla przyjemności dla siebie, członków rodziny i znajomych oraz… dla zdrowia.

• zdrowie

Pobyt w ogrodzie, ruch, relaks, hobby – niezwykle ważne dla ciała i ducha. Częste spożywanie warzyw to podstawowy warunek utrzymania zdrowia.

Warzywa z własnego ogrodu są do naszej dyspozycji przez cały sezon a to okazja do zwiększenia ilości ich w diecie.

• możliwość wyboru gatunków i odmian

Wybieramy gatunki i odmiany warzyw delikatniejsze i smaczniejsze, szczególnie odmiany amatorskie. Mają one cieńszą, miękką skórkę i smaczny miąższ. Nie narażane są bowiem na uszkodzenia mechaniczne w trakcie transportu.

Wiele gatunków i odmian warzyw ma formy ozdobne. Są kolorowe, kędzierzawe i do tego jadalne. Warto wykorzystać nawet niewielkie wolne miejsce w warzywniku na takie warzywa.

• dla dzieci i wnuków

Dzieci chętnie się angażują, czasem niestety na krótko, ale mają możliwość zasiać rzodkiewkę, dynię lub zasadzić poziomki. truskawki. W swoim czasie odróżnią seler od pietruszki a por od czosnku.

                                             PLANOWANIE

Rozsądnie zaplanowany i starannie utrzymany warzywnik pozwoli dobrze wykorzystać wybrane miejsce i będzie powodem do dumy właściciela.

Lokalizacja – teren: czysty, zaciszny, nasłoneczniony; gleba: żyzna, próchniczna i przepuszczalna

Na terenach sąsiadujących z ulicami o dużym natężeniu ruchu, nie zaleca się zakładać warzywnika. Jeśli już decyzja o jego założeniu została podjęta, to trzeba go umiejscowić jak najdalej od ulicy i oddzielić roślinami o wysokiej zdolności oczyszczającej powietrze. Do roślin tych należą drzewa i krzewy zaopatrzone w liście o dużej ilości włosków lub komórek woskowych, np. jarząb, brzoza. Wybierać należy wtedy warzywa szybko rosnące i nie gromadzące zanieczyszczeń z powietrza i gleby. W takiej sytuacji warto zaplanować uprawę warzyw pod osłonami.

Często możliwości wyboru są bardzo ograniczone co do miejsca uprawy warzyw (powierzchnia, nasłonecznienie, rodzaj gleby) lub też istnieją już rabaty w ogrodzie. Zdecydowani na warzywnik rezygnują z niego obawiając się, że uprawa warzyw zniszczy kompozycje roślinne – nie warto. Poniżej ciekawe rozwiązania.

WYBÓR STYLU – określa się dysponowaną powierzchnię i otoczenie. Warto zaplanować warzywnik w ogrodzie wykonując szkic działki i rozrysować poszczególne nasadzenia.

Tradycyjny – rzędowy

Warzywa uprawia się w długich i prostych rzędach, pomiędzy którymi wyznacza się ścieżki. W rzędach uprawia się warzywa jednego gatunku (łatwa pielęgnacja). W takim warzywniku panuje ład i harmonia. Wadą jest rywalizacja roślin o miejsce w rzędzie i brak zmianowania. Ten system polecany jest w dużych ogrodach , w których warzywnik można przenosić w inne miejsca co kilka lat.

Klasyczny – zagonowy

Warzywa uprawia się w grządkach (zagonach) o różnych kształtach figur geometrycznych: kwadratów, prostokątów, rombów, trójkątów lub kół, często otoczonych tzw. obwódkami. Mogą je tworzyć rośliny trwałe (lawenda, berberys, poziomki) lub warzywa rosnące gęsto (pietruszka naciowa, szpinak). Ścieżki miedzy zagonami są wąskie. Szerokość zagonu 90 – 120 cm umożliwia łatwy i wygodny dostęp do jego środka z obu stron. Jest to ważne przy pracach: siewie, sadzeniu, nawożeniu, pieleniu i zabiegach ochronnych.

Swobodny – naturalistyczny

Warzywa uprawia się w pozornym nieładzie, prawie wszędzie: wśród innych roślin, wokół obrzeży i ścieżek. Można uzupełniać nimi wolną przestrzeń, pojedynczo lub w grupach. Tworzy się w ten sposób rozmaitość kolorów barw i kompozycji warzyw, roślin ozdobnych i ziół. Przy wyborze gatunków należy zwracać uwagę na dobór odmian. Ważne jest, aby były dobrane pod kątem wysokości i pasowały do siebie kolorystycznie.

Przy wyborze takiego stylu, pozostawia lub układa się wzniesienia z kamieni i drewna. Zalecane są też domki dla owadów, poidełka dla małych zwierząt. Ścieżki winny być kręte jak naturalne.

Styl zalecany osobom lubiącym swobodę i luz zwłaszcza, gdy działka jest usytuowana przy lesie, zagajniku, jeziorze lub też stworzonym sztucznie zbiorniku wody.

Na rabatach

Rabaty to grządki roślin kwitnących wkomponowane w otoczenie ogrodu. Można je wykorzystać maksymalnie, głównie już te istniejące, wypełniając puste miejsca warzywami o atrakcyjnych liściach, kwiatach i owocach. Rośliny jadalne także zdobią ogród. Starczy wybrać rośliny efektowne i smaczne. Zalicza się do nich: burak liściowy, kolorowe sałata i jarmuż. Dodatkowo, warzywa wypełniające rabaty ograniczają zachwaszczenie.

Na rabatach można też siać lub sadzić same warzywa wykorzystując właściwości dekoracyjne różnych gatunków i ich odmian. Większość warzyw to rośliny jednoroczne dające możliwość stworzenia sezonowych barwnych kompozycji. W ten sposób każda rabata staje się mini-warzywnikiem.

Podwyższone grządki i rabaty

Można założyć je na 3 sposoby:

• w skrzyniach (niższe lub wyższe)
• na powierzchni gleby otoczonej palikami/słupkami
• na wałach permakulturowych

Skrzynie – uprawa w dużych pojemnikach. Do wykonania potrzebne są deski, często wykorzystuje się palety. Sposobów na ich wykonanie jest mnóstwo a wiele cennych porad znajduje się w literaturze ogrodniczej i na stronach internetowych. Z doświadczenia wiadomo, że najlepsze są te, wykonane w porządnego drewna, wzmocnione w środku. Połączenie desek „na krzyż” jest nietrwałe. Skrzynie można złożyć też z betonowych krawężników i metalowych płyt/listew. Idealny wymiar to 2,4 x 1,2 m, który umożliwia wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych z każdej strony. Wysokość skrzyń powinna być na tyle wysoka, aby nie trzeba się było schylać do samej ziemi. Idealna: 2 szerokości listwy ( 2 x 70-80 cm). Do ogrodu jako skrzynie mogą też służyć drewniane ramy paletowe. Gotowe skrzynie można też zakupić.

Na powierzchni gleby tworzy się rabaty w wysokości do 50-60 cm (wyższe są mniej trwałe) otoczone palikami/słupkami. W odróżnieniu od skrzyń, można łatwiej wyznaczać kształty (koła, owale, romby) i dopasowywać następne do już istniejących. Oprócz tego warto eksperymentować z ich wysokością, np. w środku wyznaczyć wyższą rabatę otaczając dodatkowo palikami. W ten sposób uprawiane warzywa stają się bardziej eksponowane. Uwaga: uwzględnić trzeba upodobania roślin co do słońca - wyżej uprawiamy te, które lubią słońce!

Wał permakulturowy to propozycja dla osób, które chcą uprawiać warzywa w sposób naturalny i wykorzystywać metodę NO DIG (bez kopania). Takie rozwiązanie sprawdza się w większych ogrodach, w których można wykorzystać nieco zacienione miejsce.

Zaletą wszystkich jest możliwość uprawy warzyw w ogrodzie, w którym jest słaba ziemia. Do uzupełnienia podwyższeń w permakulturze wykorzystuje się kompost, obornik, różnorodną materię organiczną, podłoże jest przez to żyźniejsze. Wiosną ziemia szybciej się nagrzewa, jest o kilka stopni cieplejsza niż grunt, co daje możliwość szybszego (o kilka dni) wysiewu i sadzenia roślin. Przy ochłodzeniach łatwo i szybko da się je okryć. Dodatkowo - z folii i pałąków – można stworzyć niewielkie namioty ogrodowe, przede wszystkim na rozsady.

Również istotna jest możliwość lepszego wykorzystania miejsca. Podwyższone grządki i rabaty są bardzo praktyczną metodą uprawy i dobrym rozwiązaniem ułatwiającym wykonanie prac w ogrodzie. Polecane szczególnie dla osób starszych, którym trudniej już się schylać.

Samodzielne wykonanie podwyższeń nie jest trudne. Czasochłonne jest nagromadzenia odpowiedniej ilości podłoża.

Jeszcze nie tak dawno warzywnik był częścią niemal każdego ogrodu czy ogródka działkowego a nigdy nie brakowało go w ogrodzie wiejskim. Obecnie nawet w wiejskim ogródku brakuje warzyw. Czy to zmiana na lepsze?

Źródło:

- Warzywnik - Elżbieta Sikora, 2009 r.

- Działkowiec 12/2018

- Garden’s World - Własne Uprawy 1/2021

- zdjęcia Karina Krasoń, Pixabay, Freepik