Wrzesień jest miesiącem zbioru kukurydzy na kiszonkę. W tym czasie bowiem większość plantacji osiąga optymalną dojrzałość do kiszenia, czyli rośliny są fazie rozwoju pozwalającej na uzyskanie kiszonki o możliwie wysokiej wartości odżywczej, a przez to kiszonki wysoce efektywnej.  Jednak nazwa miesiąca w kalendarzu, a nawet  określenie jego dekady lub dnia, nie są wystarczającą informacją  do podjęcia decyzji o przystąpieniu do zbioru. O tej decyzji decydować powinien stan roślin na poszczególnych plantacjach.

Powszechnie podaje się, że najważniejszym parametrem, który decyduje o optymalnej dojrzałości roślin kukurydzy do kiszenia, czyli o optymalnym terminie zbioru kukurydzy, jest zawartość suchej masy w całej roślinie.

Określenie tego parametru nie jest łatwe, gdyż roślina kukurydzy składa się z dwóch różniących się elementów tj. części wegetatywnej (łodyga i liście) i części generatywnej (kolba z nasionami).

Podstawową częścią rośliny kukurydzy decydującą o jakości plonu jest kolba. Niska zawartość w niej włókna, a wysoka łatwo strawnych węglowodanów powoduje, że jej wartość energetyczna jest o ponad 60% wyższa niż łodygi i liści. To powoduje, że kukurydza jest jedynym gatunkiem, u którego wartość paszowa całych roślin wzrasta wraz z dojrzewaniem ziarna. Oczywiście, z każdym dniem następuje wzrost ilości włókna w częściach wegetatywnych, jednak tempo przyrostu skrobi w ziarnie jest wyższe. Wykazano, że opóźnienie terminu zbioru z dojrzałości mlecznej do woskowej ziarna, zwiększa udział kolby w suchej masie całej rośliny z 35% do ok. 50%. Natomiast zwiększenie udziału kolby w suchej masie całej rośliny kukurydzy z 45% do ok. 55% powoduje spadek procentowej zawartości włókna o ¼ i wzrost wartości energetycznej o 10%. Innymi słowy im bardziej dojrzała kukurydza tym procentowy udział kolb i ziarna w plonie suchej masy jest większy, natomiast włóknistych łodyg i liści oraz rdzeni kolbowych jest mniejszy.

Przyjmuje się, że prawidłowa zawartość suchej masy zakiszanych roślin powinna mieścić się w zakresie 32-35%.  Ziarniak jest wtedy dobrze wypełniony skrobią, jest w dojrzałości woskowej,  a  zielonka jest jeszcze wystarczająco wilgotna do skutecznego ubicia w silosie, ale już bez wycieku soków kiszonkowych. Nie jest również zdrewniała, a więc dobrze trawiona. Powyższe kryteria najlepiej wypełniają odmiany „stay green”, charakteryzujące się wydłużonym utrzymywaniem zielonych części wegetatywnych (liście, łodygi) w okresie dojrzewania. W przypadku tych odmian , w warunkach w miarę wilgotnych, zbioru należy dokonywać nawet, dopiero na początku dojrzałości pełnej ziarna, gdyż zielone części (czyli mokre części) mogą zaniżać zawartość suchej masy całej rośliny.

Moment zbioru w oparciu o zawartość suchej masy można określić:

 -   Poddając próbkę surowca analizie laboratoryjnej,

 -   Wykorzystując kuchenkę mikrofalową. Próbkę przeznaczoną do analizy należy wcześniej rozdrobnić i odważyć dokładną ilość, dla uproszczenia może to być 100 g. Próbkę umieszczamy w naczyniu żaroodpornym, które następnie wkładamy do mikrofalówki na 4 min przy bardzo wilgotnym materiale lub na 2 min przy suchym. Za każdym razem po wyjęciu ważymy i zapisujemy wynik. Przy kolejnych minutowych cyklach wraz z naszą próbką wstawiamy do mikrofalówki żaroodporną szklankę z wodą, co zabezpieczy suszoną próbkę przed zapaleniem. Suszenie prowadzimy tak długo, aż wynik przestanie się zmieniać, wówczas zawartość naczynia stanowić będzie badaną przez nas suchą masę.,

 -    obserwując linię mleczną (na pograniczu skrobi szklistej i skrobi mączystej), widocznej na ziarnie, na jego bocznej płaszczyźnie. Po przełamaniu kolby w połowie jej długości do oceny wybiera się ziarniaki które umiejscowione są na spodzie jej górnej części . Linia położona w połowie ziarniaka oznacza zawartość suchej masy na poziomie ok. 28 proc. Natomiast, gdy znajduje się w 1/3 od podstawy ziarniaka, daje wartość ok. 35 proc. suchej masy. Metoda ta jest jednak dość subiektywna. Nie uwzględnia ona niektórych czynników zewnętrznych, przez co może być obarczona błędem.

Jeśli już znamy zawartość suchej masy, to możemy doprecyzować optymalny termin zbioru naszej kukurydzy, przyjmując, że przy normalnym przebiegu pogody w końcowym okresie wegetacji kukurydzy, zawartość suchej masy zwiększa się o 0,5% dziennie, a przy bardzo ciepłej pogodzie wzrost ilości suchej masy może wynosić 0,75%.

Optymalny termin zbioru oprócz dynamiki rozwoju roślin musi również uwzględniać techniczne możliwości zbioru i kiszenia. Im zbiór następuje w późniejszych stadiach dojrzałości ziarna, tym sprzęt wykorzystany do zbioru musi być skuteczniejszy w rozdrabnianiu zakiszanej masy. Musi zapewnić długość sieczki do 1 cm i pełne rozdrobnienie lub chociaż uszkodzenie każdego ziarna.  

Optymalny termin zbioru winien również uwzględniać przebieg pogody i wczesność uprawianych odmian. W normalnych warunkach decydującym czynnikiem jest dojrzałość ziarna, a stan łodyg z liśćmi ma znaczenie pomocnicze. Jednak w przypadku letniej suszy wysychanie łodyg i liści może wyprzedzać dojrzewanie ziarna. W takich warunkach żeby nie przesuszyć zakiszanej masy,  należy zbioru dokonać kiedy łodygi z liśćmi są przynajmniej w górnej części zielone, mimo, że ziarno jest mniej dojrzałe.  Trzeba zbierać kukurydzę w dojrzałości mleczno woskowej lub nawet w mlecznej, gdyż zawartość suchej masy może łatwo przekroczyć 40% i będzie zagrożony proces kiszenia.

Z powyższego wynika, że trzeba elastycznie podchodzić do określania optymalnego terminu zbioru kukurydzy.

Źródło:

-  Tadeusz Michalski  -  Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu - art. "Dobrze zebrać kukurydzę na kiszonkę" czasopismo Bydło 9/2012,

-  Zbigniew Podkówka - Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy - art. "Przepis na dobrą kiszonkę z kukurydzy" czasopismo Raport Rolny 8/2016

-  www.hrsmolice.pl - " Jak zrobić dobrą kiszonkę z kukurydzy?"