Praktyczne porady oborowe – okiem zootechnika

Okres przejściowy u krów, a Metritis

Okres przejściowy u krów jest krytycznym etapem fizjologicznym. W okresie przejściowym krowy są szczególnie wrażliwe, gdyż następuje u nich utarta odporności (immunosupresja) i zwiększa podatność na choroby infekcyjne. W tym czasie choruje od 30% do 50% krów i dlatego zwierzęta powinny być objęte szczególną troską hodowcy. Dotychczas hodowcy skupiali się przede wszystkim na właściwym żywieniu w tym okresie, upatrując w nim jedynej przyczyny występowania chorób metabolicznych. Okazuje się, że najczęściej występującym i niestety rzadko diagnozowanym schorzeniem w okresie przejściowym jest zapalenie błony śluzowej macicy czyli metritis. Choroba jest bardzo bolesna dla krów i wpływa na ich zachowanie. Cierpiące krowy unikają np. interakcji społecznych, wymagających konkurowania o paszę. Konsekwencją takiego stanu jest spadek pobrania suchej masy. Metritis zazwyczaj rozpoznaje lekarz weterynarii. W praktyce oborowej, okazuje się, że niejednokrotnie wystarczy dokładna obserwacja zachowania krów. Potwierdzeniem może być doświadczenie oborowe, któremu poddano 100 krów w okresie przejściowym. Na 25 dni przed planowanym wycieleniem zwierzęta monitorowane były między innymi pod względem pobierania paszy: w którym miejscu stołu paszowego i ile pobierały karmy oraz jak często podchodziły do stołu paszowego. Monitorowanie pobierania paszy przez krowy odbywało się na dzień przed porodem, w dniu porodu i dzień po wycieleniu. Okazało się, że tylko 26 ze 100 krów było całkowicie zdrowych,16 sztuk miało ostrą postać zapalenia macicy, a kolejne 25 sztuk postać łagodną. Gdy obora  jest przepełniona i krowy przestają mieć wystarczająco dużo miejsca, to zaczynają więcej stać i rozpoczyna się walka o dostęp do stołu paszowego. Jak podkreśla prof. Keyserlingk, bardzo ważne jest – szczególnie przed wycielniem i 1-2 tygodnie po porodzie zapewnienie krowom więcej miejsca przy stole paszowym, co z pewnością może ograniczyć konkurencję. Na zmianę zachowań społecznych wpływa także przegrupowywanie krów. Wykazano, że krowy spędzają mniej czasu na jedzeniu, po świeżej dostawie paszy w dzień przegrupowania i produkują wtedy nawet o 4 kg mleka dziennie mniej. Gdy krowy przegrupowywane są przed wycieleniem zmniejsza się również czas przeżuwania.W okresie przejściowym najbardziej nasilone są także objawy schorzeń racic, spowodowane urazami, które miały miejsce 10-15 tygodni wcześniej. Stanie, jedzenie i leżenie to trzy podstawowe zachowania krów w oborach bezuwięziowych. Obserwując je, możemy się wiele dowiedzieć o stanie zdrowotnym naszych krów. Krowy, u których w szczytowej fazie laktacji zdiagnozowano zmiany chorobowe racic, w okresie przejściowym długo stały i jak się później okazało miały zmiany chorobowe na racicach. Powyższe obserwacje oborowe potwierdzają, że w okresie przejściowym warto skupić się nie tylko na właściwym żywieniu krów, ale również na zapewnieniu krowom jak najwięcej miejsca przy stole paszowym, zredukowaniu stresu (szczególnie przed wycieleniem) i- co bardzo ważne - zapewnieniu suchego legowiska.

Temperatura ściółki, a Mastitis u krów zasuszonych

Jedną z głównych przyczyn pojawienia się zapaleń wymienia w stadzie jest środowisko. Jeżeli zdiagnozujemy, który jego element zawodzi, bez większych trudności i znacznych kosztów poradzimy
sobie z mastitis. Z punktu widzenia hodowcy praktyka przed mastitis, musimy w sposób szczególny chronić najważniejszą grupę krów w oborze, czyli sztuki zasuszone. W okresie zasuszenia powstaje bowiem największa liczba zakażeń wymienia, a szczególnie podatne na nie krowy utrzymywane na głębokiej ściółce. Wśród hodowców jest duża grupa zwolenników utrzymywania krów na głębokiej ściółce - jako najbardziej przyjazne dla krów rozwiązanie - bo zbliżone do naturalnych warunków. Jest to niewątpliwie prawda, niemniej jednak należy pamiętać, że fermentująca słoma jest również idealnym miejscem do namnażania się chorobotwórczych patogenów. Ich rozwojowi możemy jednak przeciwdziałać w stosunkowo prosty sposób. Warto od czasu do czasu zmierzyć temperaturę ściółki. Bardzo często bowiem zdarza się, że w miejscach wilgotniejszych temperatura dochodzi nawet do 45°C, co oznacza, że jest zdecydowanie za wysoka, a tym samym stwarza idealne wręcz warunki do namnażania się bakterii. Przeciwdziałać temu możemy stosując regularne posypywanie ściółki kredą, która podniesie pH podłoża. Kreda nie tylko alkalizuje środowisko, ograniczając tym samym rozwój bakterii, ale jednocześnie osusza legowisko.

Przyczyny spadku zawartości tłuszczu w mleku

Przyczyny spadku zawartości tłuszczu w mleku mogą być różne. Niska - poniżej 3,3-3,5% zawartość tłuszczu w mleku może świadczyć o złej fermentacji żwaczowej, w wyniku której w żwaczu powstaje
sprzężony kwas linolowy, który wraz z krwiobiegiem dostaje się do komórek gruczołu mlekowego i blokuje w nim syntezę tłuszczu. Skąd bierze się zatem zaburzona fermentacja w żwaczu? Najczęściej spowodowana jest ona zbyt dużym udziałem pasz treściwych w dawce pokarmowej, który niejednokrotnie prowadzi do subklinicznej kwasicy. Nadmiar skrobi i niedobór włókna to główne przyczyny pojawienia się subklinicznej kwasicy, której sprzyja również słabe buforowanie płynu żwaczowego z powodu zbyt małej ilości śliny. Krowa nie produkuje dostatecznie dużej ilości śliny wtedy, kiedy w dawce pokarmowej jest zbyt mało długich cząsteczek pasz. A zatem, dla utrzymania prawidłowej zawartości tłuszczu w mleku na poziomie 3,6-3,7% należy zwracać uwagę nie tylko na zawartość skrobi i włókna w paszy, ale także na strukturę fizyczną dawki pokarmowej. Warto zatem pamiętać, że równie niekorzystne jest nadmierne rozdrobnienie mieszaniny w wozie paszowym jak również niedostateczne jej rozdrobnienie i wymieszanie. Prawidłowa zawartość tłuszczu w mleku to dziś doskonały wskaźnik prawidłowego żywienia krów, szczególnie w celu zapobiegania subklinicznej kwasicy żwacza.