Chlebem i solą – raz na ludowo

Sobotni dzień 7 maja 2016 r. na stadionie UKS "Przemsza” w Okradzionowie upłynął na ludowo. Było jak co roku: swojsko, kolorowo, gwarno, głośno, śpiewnie, a przede wszystkim, bardzo miło i wesoło, a to za sprawą Pałacu Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej, organizatora IX edycji festynu folklorystycznego pod nazwą "Chlebem i solą — raz na ludowo", tradycyjnej imprezy rodzinnej o charakterze folkowym, korespondującej z regionalną tradycją, na której jest zawsze: barwnie, muzycznie i…. bardzo smakowicie!.

            „Witamy was chlebem i solą" - co z tego staropolskiego obyczaju pozostało ?, czy jest to tylko ludowe powiedzenie, a jedynym miejscem kultywowania tej tradycji jest sala weselna ?
Chleb i sól - od niepamiętnych czasów uznawane były za podstawę wyżywienia, przypisywano im również właściwości magiczne, ochronne i życiodajne, w dniu chrztu wkładano niemowlakowi pod nóżki kawałek chleba i soli, miało go to ochronić przed złymi czarami. Z kolei w symbolice chrześcijańskiej sól używana podczas chrztu oznaczała oczyszczenie z grzechu pierworodnego i wyzwolenie z mocy szatana. Powszechnie znane były przesądy nakazujące wrzucanie soli i kawałka chleba do studni lub rzek. Miało to ochronić przed zanieczyszczeniami wody. Poświęcenie w dniu św. Agaty soli i chleba oznaczało zapobieżenie niszczącej sile ognia. W staropolskiej tradycji pannie młodej wręczano chleb i sól, co miało przynieść jej szczęście i dostatek na nowym gospodarstwie. W regionie poznańskim, państwo młodzi tuż przed udaniem się do kościoła, kładli te pokarmy na piersi koło serca, co oznaczało szacunek dla boskich darów oraz zapobiegnięcie ewentualnemu głodowi, który mógłby zapanować w ich domu.

Chleb był też kładziony przed końskie kopyta, a pannę młodą obsypywano solą – wszystko po to, aby ustrzec ją od złego uroku. Po zaślubinach, na progu domu nowożeńców witała matka panny młodej. Życząc im dobrobytu i powodzenia na nowej drodze życia, mówiła: "aby wam nigdy nie zabrakło chleba ". Na Kujawach zwyczaj ten został rozbudowany o konieczność zjedzenia kromki chleba z solą. Osoba, która jako pierwsza zjadła wspomniany posiłek, miała od tej pory rządzić gospodarstwem. Chleb i sól pojawiają się także w zwyczajach poślubnych. W wielu regionach Polski mężatki nosiły zaszyty w koszuli okruch chleba z solą, co miało zagwarantować szczęśliwy poród i zdrowe chowanie dziecka. Nie sposób w tym miejscu odwołać się do historii, która ukazuje nam barwny świat staropolskiej gościnności, tradycyjnie kojarzonej z witaniem chlebem i solą oraz jej najbardziej okazałe formy: uczty i zabawy od okresu staropolskiego aż do początki XX wieku. O dawnych zwyczajach i kulturze uczt przypominają nam dzieła wieszczów, cytaty literackie z opisami biesiad, obyczajów, jak również malarstwo (Franciszka Smuglewicza, Włodzimierza Tetmajera, Alfonsa Karpińskiego, Leona Wyczółkowskiego), przepiękne obiekty dawnego złotnictwa, porcelana, tkaniny, meble, zestawy stołowych naczyń srebrnych, cynowych, miedzianych i ceramicznych, które możemy teraz podziwiać w zbiorach muzealnych.

Tradycyjne witanie chlebem i solą było u wielu ludów słowiańskich symbolem przyjaźni oraz gościnności, a w polskiej obyczajowości trwa do dziś, czego wyrazem i przypomnieniem jest IX edycja festynu folklorystycznego pod nazwą "Chlebem i solą — raz na ludowo". Dawne przysłowie głosiło, że „Soli i chleba w domu potrzeba, bowiem bez soli nie słono, bez chleba nie syto i dlatego chleb i sól zdobią stół”, a zatem chleb i sól były obecne na stołach wszystkich stanów, bez wyjątku.Tegoroczna impreza, "Chlebem i solą— raz na ludowo mogła się odbyć dzięki osobistemu zaangażowaniu, pomysłodawczyni i inicjatorce Małgorzacie Majewskiej Dyrektor PKZ w Dąbrowie Górniczej, która wspólnie z Przewodniczącymi Dąbrowskich Kół Gospodyń Wiejskich, przyczyniła się do wskrzeszenia tej zapomnianej tradycji, wpisując ją w kalendarz corocznych imprez organizowanych przez Pałac Kultury Zagłębia.

W uroczystościach uczestniczył i objął osobiście patronat Prezydent Dąbrowy Górniczej Zbigniew Podraza, który podkreślając swoje przywiązanie do tradycji wystąpił w regionalnym stroju zagłębiowskim i zaznaczył, że Koła Gospodyń Wiejskich od lat biorą czynny udział w życiu miasta poprzez uczestnictwo w „Święcie Plonów - Dożynkach”, Dniach Dąbrowy Górniczej i innych plenerowych imprezach, podczas których KGW prezentują swoje dziedzictwo kulturalne. Prezydent życzył wszystkim Paniom z Kół Gospodyń Wiejskich i ich rodzinom, dużo zdrowia, by ich praca w kultywowanie tradycji, była nie tylko źródłem satysfakcji osobistej, ale by ich trud i wysiłek włożony w pracę „od podstaw” miał również przełożenie w naśladownictwie dla przyszłych pokoleń i młodzieży oraz zadowolenia z realizacji zamierzonych celów, twórczychi artystycznych inicjatyw, wspaniałych osiągnięć w życiu KGW oraz wszelkiej pomyślności w życiu osobistym.

W trakcie Festynu Folklorystycznego "Chlebem i solą — raz na ludowo", którego celem jest kultywowanie tradycji oraz miejscowego folkloru, uczestniczyło ponad 300 Pań z KGW Trzebiesławice, Rudy, Tucznawa, Antoniów, Ujejsce, Łęka, Łosień, Okradzionów, Błędów, Kuźniczka Nowa, Strzemieszyce Małe, Strzemieszyce Duże. Gośćmi specjalnymi festynu były członkinie Koła Gospodyń Wiejskich z Werblini koło Pucka, które przyjechały do naszych Pań z rewizytą. W trakcie kilkudniowego pobytu Panie zwiedziły m.in.: Pałac Kultury Zagłębia, Urząd Miejski w Dąbrowie Górniczej, Park Hallera oraz zamki na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej (Bobolice, Ojców, Ogrodzieniec, Siewierz) oraz inne atrakcje. Tradycją imprezy było wspólne wykonanie hymnu gospodyń przez wszystkie zespoły KGW, ubrane w różnobarwne, oryginalne stroje ludowe, które następnie prezentowały na scenie ulubione pieśni ze swojego repertuaru.

Członkinie dąbrowskich Kół Gospodyń Wiejskich przygotowały pięknie zdobione, suto zastawione stoły z regionalnymi specjałami, wzorem staropolskiej gościnności, zapraszając na degustację odwiedzających mieszkańców i gości honorowych. Nie brakowało wyśmienitych potraw mięsnych, jarskich, pierogów, kolorowych sałatek, ciast, ciasteczek i innych słodkości, obok których nikt nie mógł przejść obojętnie. Każdy kto zawitał na "Chlebem i solą - raz na ludowo" miał okazję i przyjemność, spróbować pyszności przyrządzonych zgodnie z tradycją minionych lat, unikalnymi przepisami — tylko musiał się spieszyć, bo frykasy szybko znajdowały swoich amatorów, którzy uwodzeni zapachami i wrażeniami wzrokowymi chcieli spróbować choć odrobinę, ale wszystkiego.

Panie reprezentujące poszczególne koła KGW na swoich ekspozycjach prezentowały również dorobek artystyczny: rękodzieło, hafty, obrazy oraz dziewiarstwo. IX edycja imprezy obfitowała w świetną zabawę i liczne występy artystyczne, w tym: Miejskiej Orkiestry Dętej, Kół Gospodyń Wiejskich, chóru Kół Gospodyń Wiejskich oraz porywającego publiczność do tańca i cieszącego się ich ogromną sympatią, zespołu instrumentalno-wokalnego „Swojaki”. Wystąpiły także dzieci z miejscowej Szkoły Podstawowej prezentując m.in. Trojaka. Różnorodność rytmów muzycznych, podczas imprezy kultywującej tradycję i folklor, były doskonałą okazją do wspólnego śpiewu i wspaniałej zabawy. Koła gospodyń wiejskich bardzo silnie na przestrzeni ostatnich lat wpisały się na trwale w życie wsi województwa śląskiego. Śląskie i zagłębiowskie KGW bronią praw kobiet, reprezentują ich interesy, działają na rzecz poprawy sytuacji społeczno-zawodowej kobiet wiejskich oraz ich rodzin. Działalność ich koncentruje się na pięciu aspektach: pomocy rodzinom wiejskim w wychowaniu, kształceniu i organizacji wypoczynku dzieci i młodzieży, działaniu na rzecz ochrony zdrowia i zabezpieczenia socjalnego rodzin wiejskich, rozwijaniu przedsiębiorczości kobiet, racjonalizowaniu wiejskiego gospodarstwa domowego i zwiększaniu uczestnictwa mieszkańców wsi w dziedzinie kultury i kultywowaniu folkloru.

Organizatorzy, zadbali o uatrakcyjnienie imprezy i zorganizowali szereg konkursów, w których Koła Gospodyń Wiejskich zaprezentowały się w następujących kategoriach: najlepszy chleb staropolski na zakwasie, potrawa regionalna, strój ludowy, słodkie wypieki, przyśpiewka regionalna, wyroby rękodzieła artystycznego, wiejski stół, bukiety i ikebany, inscenizacja obrzędu ludowego, wianki z żywych kwiatów polnych, taniec ludowy oraz pieśń. Każde z Kół zostało wyróżnione i uhonorowane, m.in. pamiątkowym witrażykiem z wizerunkiem ptaka, dwoma kilogramami świeżo palonej kawy, skrzynką jabłek i marchwi.

W pamiątkowym dyplomie Radni Miasta Dąbrowy Górniczej, złożyli serdeczne gratulacje i gorące podziękowania dla Kół Gospodyń Wiejskich z zielonych terenów Dąbrowy Górniczej, za trud i wysiłek włożony na rzecz zachowania kultury i tradycji, wychowania młodego pokolenia, kształtowania w rodzinnych domach i środowisku lokalnym postaw moralnych, za bezinteresowną działalność społeczną.

Do podziękowań radni dołączyli szczere życzenia dalszej, owocnej pracy, by dotychczasowa działalność pozostawiała dalej tak wyrazisty ślad na ziemi zagłębiowskiej oraz, aby młode pokolenie ochoczo naśladowało swoich mentorów.

            Zabawa była wspaniała. Organizatorom dopisała nie tylko przepiękna pogoda, ale również szampańskie humory i rodzinna atmosfera, odwiedzających mieszkańców Dąbrowy Górniczej. Jest to jedyny w swoim rodzaju przykład podtrzymywania ciągłości tradycji historii ludowej z teraźniejszością. W imieniu Dyrekcji Śląskiego Ośrodka Rolniczego w Częstochowie składamy wyrazy uznania, gratulujemy profesjonalnej organizacji i wspaniałej oprawy merytorycznej oraz artystycznej.